Το μέλλον είναι τώρα; Οι 4 δημιουργοί των 4 παραστάσεων του φεστιβάλ της Στέγης μιλούν στο Ozon!

Τώρα ή οποιαδήποτε στιγμή, ή κάθε στιγμή ή τι συμβαίνει; ή καμία χαμένη ευκαιρία, ή πραγματικότητες και μυθοπλασίες, ή Εθνικός Οργανισμός Γυναικών, ή Δίκτυο του Κόσμου, ή το μέλλον είναι εδώ, ή απλά όχι άλλες λέξεις!

Το νέο θεατρικό φεστιβάλ της Στέγης, Future N.O.W. είναι εδώ και θα είναι διαθέσιμο στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση 10-18 Απριλίου 2021. Η Gen X, η γενιά του MTV, των θερινών disco, τoυ grunge και των rave parties, της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού και του Τείχους του Βερολίνου, συναντά την Gen Y, γνωστή και ως γενιά των Millennials, τη γενιά του διαδικτύου, των κινητών συσκευών και των social media αλλά και της νεοφιλελεύθερης φούσκας και της κρίσης του καπιταλιστικού ρεαλισμού, μέσα από τέσσερις παραστάσεις που παρουσιάζονται ως ένα νέο είδος που φλερτάρει με τον κινηματογράφο. Λίγο πριν την έναρξη του Φεστιβάλ, ο Ηλίας Αδάμ («We are in the army now», στις 10 Απριλίου), η Βίκυ Κυριακουλάκου («Η τέχνη του πολέμου», στις 11 Απριλίου), ο Δημήτρης Μπαμπίλης («Babybird Babybird», στις 17 Απριλίου) και η Έυα Γιαννακοπούλου («Kin Baby», στις 18 Απριλίου), μιλούν στο ΟΖΟΝ και αποκωδικοποιούν το μέλλον του θεάτρου ως παρόν!

FUTURE NOW ή N.O.W.: Πώς αποκωδικοποιείτε το πρωτοποριακό αυτό θεατρικό φεστιβάλ της Στέγης;

Βίκυ Κυριακουλάκου: Αναρωτιέμαι τι θα μπορούσε το N.O.W. να σημαίνει αν δεν διαβαστεί ως τώρα… Now Or Whenever, Now Or What, μετά αρχίζω και γκουγκλάρω και βγαίνει το αγαπημένο National Organisation for Women και το επίσης αγαπημένο No Opportunity Wasted, αλλά και το Network Of the World. Αυτά είναι οι επιλογές μου για το συγκεκριμένο φεστιβάλ και εκεί θα το αφιέρωνα.

Έυα Γιαννακοπούλου: To FUTURE NOW ερμηνεύεται ως αυτό που δηλώνει, το μέλλον είναι εδώ και συμβαίνει τώρα, χωρίς να υπάρχει διάκριση μεταξύ των δύο χρονικών σημείων. Έχει ενδιαφέρον γιατί τα όρια είναι δυσδιάκριτα ούτως ή άλλως. Πέραν αυτού, διανύουμε μία περίοδο σχεδόν μετα-αποκαλυπτική. Πώς την εργαλειοποιούμε ή την εικονοθετούμε εδώ και τώρα; Τα σενάρια φαντάζουν δυσοίωνα, είναι όμως και προκλητικά. Τι γεννιέται λοιπόν; Το N.O.W θα μπορούσε πολύ απλά να είναι (and) No Other Words!

Ηλίας Αδάμ: Το Future Now το βλέπω ως ένα κάλεσμα να αφουγκραστούμε την πραγματικότητα και παράλληλα να κοιτάξουμε εναλλακτικές για το μέλλον. Θα μπορούσε να έχει τον υπότιτλο πραγματικότητες και μυθοπλασίες, όπου οι μυθοπλασίες υπερβαίνουν τις πραγματικότητες και ψάχνουν απαντήσεις στην περιπλοκότητα των προβλημάτων τους. Αυτό για το περιεχόμενο. Παράλληλα, τίθεται και ζήτημα φόρμας. Από ανάγκη, σε μεγάλο βαθμό, βρεθήκαμε όλοι να εξερευνήσουμε νέα, υβριδικά φορμά, κάτι που για μένα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.

Δημήτρης Μπαμπίλης: Στην περίπτωση της δικής μας παράστασης, ο τίτλος του φεστιβάλ είναι και το δικό μας συμπέρασμα. Οι επιλογές που κάνουν οι άνθρωποι ως προς την αναπαραγωγή τους, ορίζουν το μέλλον, ή πιο σωστά το διαμορφώνουν με έναν τρόπο που συχνά διαφεύγει της συνειδητότητάς μας. Αυτό από μόνο του οδηγεί και στην ανάγκη για νέα πρωτότυπα έργα, ανεξάρτητα από την πρωτοτυπία ή πρωτοποριακότητά τους.

GEN X-Millennials-Y ή Z: Πόσες γενιές σας χωρίζουν και ποια στοιχεία τους εκφράζονται μέσα από τα έργα σας ;

Δ.Μ. Ο μαρκετινίστικος διαχωρισμός των ανθρώπων σε γενιές δεν είναι κάτι που εκφράζει τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τον κοινωνικό μου περίγυρο. Θα έλεγα μάλιστα ότι στέκομαι εχθρικά απέναντι σε αυτήν την κατηγοριοποίηση όπως και σε κάθε άλλη αντίστοιχη. Αντίθετα, ο διαγενεακός διάλογος, το ξεπέρασμα των ηλικιακών στερεοτύπων και η ώσμωση του πλούτου της εμπειρίας με τον ενθουσιασμό της ανακάλυψης, μου φαίνονται πολύ πιο γοητευτικά και εμπνευστικά.

Ε.Γ. GEN X εδώ! ΜΤV, το Μουσικόραμα στην ΕΡΤ και μετά το MAD, οι υποκουλτούρες, η punk βρετανική σκηνή, οι υπαίθριες θερινές discos, τα rave parties, η grunge του Σιάτλ, η hip hop, η αδρή ανάμνηση της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού και η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η μελαγχολία του τέλους των ιδεολογιών. Στο έργο ενέχονται όλα αυτά τα στοιχεία. Οι περφόρμερ είναι μετα-ανθρώπινα πλάσματα που χορεύουν μέχρι τελικής πτώσεως σε ένα rave party.

Η.Α. Το We are in the army now μιλάει σε μία ιδιότυπη γλώσσα, κάπου ανάμεσα στην υπερβολική εξομολόγηση και στη γλώσσα του internet. Έχει το τραύμα των late Millennials που μεγάλωσαν στη νεοφιλελεύθερη φούσκα όπου όλα ήταν δυνατά «αρκεί να το θέλεις πολύ» και ενηλικιώθηκαν ακριβώς την εποχή της οικονομικής κρίσης, όπου το American-Greek dream διαλύθηκε και μαζί με αυτό βγήκαν στη φόρα όλες οι προβληματικές του τελευταίου σταδίου του πατριαρχικού καπιταλισμού.

Β.Κ. Είμαστε πάνω κάτω η γενιά των Millennials. Στην παράσταση υπάρχουν αρκετά ποπ στοιχεία και πληροφορίες που θα έβρισκε κάποιος από το ίντερνετ χωρίς να τις έχει ζήσει ή διδαχθεί προσωπικά. Σαφώς και το έργο διατρέχεται από την ανάγκη της προηγούμενης γενιάς για τη μεγιστοποίηση της απόδοσης, αλλά έρχεται στο τέλος να την ανατρέψει, αναζητώντας μια πιο ανθρωποκεντρική στάση ζωής.

Social Media + Αισθητική: Ποια στοιχεία της αισθητικής των social media διατρέχουν τις παραστάσεις σας και πώς έχουν επηρεάσει αυτά τη σύγχρονη δραματουργία;

Ε.Γ. Tα στοιχεία του assemblage (συλλογή, συνάθροιση, συναρμολόγηση), της αποσπασματικότητας και της παραληρηματικής εναλλαγής των social media ενέχονται ως στοιχεία δραματουργίας στο έργο. Στο Kin Baby, βλέπουμε μια ομάδα performers που παραληρούν χορεύοντας στο club Κοσμογονία, ένα πλάσμα που απαγγέλλει ένα ποίημα σε ένα ανυψωτικό και δύο συνεντεύξεις σε δημόσιο και ιδιωτικό χώρο. Ως προς την επιρροή των στοιχείων που αναφέρεις στη σύγχρονη δραματουργία, θα το αντέστρεφα. Η σύγχρονη δραματουργία είναι τα social media, οι πλατφόρμες γνωριμιών και το Ιnstagram.

Η.Α. Το We are in the army now έχει πολλά στοιχεία μιας αρχικής σελίδας στο facebook ή στο Ιnstagram: αποσπασματικότητα, μη γραμμικότητα, βομβαρδισμό από ειδήσεις, πολιτικά memes, διαφημίσεις, τραγούδια, video clips, nudes, πολύ προσωπικά posts, γατάκια κτλ.

Β.Κ. Η παράσταση βρίσκεται σε φυσικό ή φαντασιακό χώρο αλλά ποτέ σε κυβερνοχώρο. Είναι αρκετά πιο κλασική από τις άλλες στη θεατρικότητά της, επηρεασμένη από pop culture, ritual performance, drag culture, super heroes, musical και όπερα, χωρίς ποτέ να καταφέρνει να φτάσει στο μεγαλείο όλων αυτών, αλλά κρατώντας πάντα κάτι από τον αυθορμητισμό της αισθητικής μιας κουλτούρας τσέπης.

Δ.Μ. Ο κατακερματισμός του χρόνου, της εικόνας, του νοήματος, όπως τον βιώνει ο μεταμοντέρνος κόσμος τις τελευταίες δεκαετίες, είναι δυστυχώς η πραγματικότητα που μας διαμορφώνει πολύ πιο γρήγορα από όσο το συνειδητοποιούμε. Τα social media δεν είναι τίποτα άλλο από την εκλαΐκευση αυτής της αισθητικής. Προσωπικά στέκομαι όσο μπορώ μακρύτερα, ακόμη και αν με γοητεύουν.

COVID-19 vs Θέατρο: Πόσα θεωρείτε ότι άλλαξε ή θα αλλάξει από δω και πέρα η πανδημία τόσο για το θέατρο όσο και για την τέχνη γενικότερα;

Η.Α. Η πανδημία μάς έφερε στην αμήχανη θέση να στοχαστούμε πάνω στα συστήματα που μας περιβάλλουν. Αυτό ελπίζω να επηρεάσει και το θέατρο, σε βάθος χρόνου.

Β.Κ. Δύσκολα θα το όριζα ως αλλαγή, περισσότερο ορίζεται ως παύση, όπως έκανε και ο τουρισμός. Το θέατρο εμπεριέχει και τη θέαση και τον θαυμασμό και καμία φωτογραφία ή βίντεο δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη στιγμή που θα δεις μπροστά σου την Αφροδίτη της Μήλου ή που θα νιώσεις την Επίδαυρο να πάλλεται στον ίδιο ρυθμό πάνω και κάτω από τη σκηνή.

Δ.Μ. Δεν ανησυχώ για τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ίδια τη φύση του θεάτρου, αφού πάντοτε πειραματιζόταν με τα όρια της φυσικής παρουσίας ή της ψηφιακής του αναπαράστασης, τουλάχιστον εδώ και 30 χρόνια. Το θέατρο γνωρίζει πως ή θα είναι ζωντανό ή δεν θα είναι τίποτα. Αυτό που μπορεί να αλλάξει, αν βέβαια το επιτρέψουμε, είναι η ένταση της εργασιακής επισφάλειας και η αίσθηση ότι το να είσαι εργαζόμενος στην τέχνη, είναι ένα προνόμιο για λίγους.

Ε.Γ. To μεγάλο κέρδος είναι η συγκρότηση εναλλακτικών σκηνών επιτέλεσης και ο διευρυμένος βαθμός πρόσβασης σε αυτήν. Η ανάδειξη της τηλεπάθειας και της τηλεπικοινωνίας ως δραματουργικές μέθοδοι και ψηφιακά τελετουργικά. Αν σήμερα μιλάμε για τη μελλοντική -ή όχι και τόσο- επέλαση των cyborgs, ήρθε η ώρα να συγκροτήσουμε το φυσικό τους περιβάλλον.

Πόλεμος-Παγόβουνα-Υπερπληθυσμός/Υπογεννητικότητα και Cyborg συντροφικότητα: Ποια θεωρείτε ότι είναι τελικά η μεγάλη μάχη της εποχής μας; Υπάρχει κάτι που συνδέει όλα αυτά; Κάποιος «κοινός εχθρός»;

Η.Α. Η μεγάλη κρίση στην οποία βρισκόμαστε είναι ένα είδος κατάθλιψης με πολιτικό υπόβαθρο, είναι αυτό ίσως που έχει ονομαστεί ως καπιταλιστικός ρεαλισμός. Είμαστε σε μία φάση ακινησίας, λες και μας έχει αφαιρεθεί η δυνατότητα να οραματιζόμαστε κάποια εναλλακτική έξω από τη σαπίλα. Είναι όμως και μια φάση μετάβασης παράλληλα. Η δύσκολη μάχη είναι να βρούμε τη δύναμη και την αλληλεγγύη να αντισταθούμε και να κάνουμε το επόμενο βήμα.

Β.Κ. Για την Tέχνη του πολέμου η μεγάλη μάχη είναι η μάχη με τον εαυτό μας. Δίνεται προτεραιότητα σε αυτήν για να μπορέσει να κερδηθεί ο «πόλεμος». Είναι και ένα στοίχημα της παράστασης να αναστρέφεται από το σύνολο στον έναν, σαν να δημιουργεί μια δίνη αυτοεκπλήρωσης και επανατροφοδότησης του συνόλου από τον καθένα, χωρίς όμως να ιδιωτεύει, που θα μπορούσε να είναι ένας κοινός εχθρός των τεσσάρων παραστάσεων.

Δ.Μ. Για αρχή να διευκρινίσω ότι η παράσταση δεν χρησιμοποιεί τους όρους «υπερπληθυσμός» και «υπογεννητικότητα», αφού περιγράφουν τους ανθρώπους από την οπτική γωνία της βιοπολιτικής και του έθνους. Ωστόσο κατανοώντας το πνεύμα της ερώτησης, φοβάμαι ότι η απάντηση είναι τόσο προφανής όσο και σκληρή. Ο «κοινός εχθρός» είναι ο άνθρωπος, ή πιο σωστά, ο τρόπος που δομεί τις σχέσεις του με οτιδήποτε τον περιβάλλει. Στρεφόμενος τελικά ενάντια στην ίδια του την ύπαρξη.

Ε.Γ. Nαι υπάρχει. Είναι ο κυρίαρχος λόγος, τα κυρίαρχα σώματα, οι πολιτικές αποκλεισμού οποιουδήποτε μη κανονικού στοιχείου, ο ύστερος καπιταλισμός, η αστυνομοκρατία, η βία, το περιβαλλοντικό ζήτημα. Θα πρότεινα τη συμμαχία όλων των ευάλωτων υποκειμένων και αντικειμένων αυτού του κόσμου με σχεσιακούς όρους ευαλωτότητας.

Μέλλον Ι: O κόσμος άλλαξε το θέατρο το ξέρει ήδη; Και αν «ναι» ποιο πιστεύετε ότι είναι αυτό;

Η.Α. Το θέατρο στην Αθήνα – μαζί με ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας – αντιλαμβάνεται ότι είμαστε σε ένα momentum μετάβασης. Κάποιες προβληματικές των συστημάτων στα οποία ζούμε ήρθαν στην επιφάνεια και εκτίθενται. Θέλω, όταν ανοίξουν τα θέατρα, αυτές να γίνουν υλικό της καινούριας δραματουργίας. Ελπίζω να αναπτυχθεί ένα ρεπερτόριο το οποίο θα αγγίζει τη σημερινή πραγματικότητα, θα συμπεριλαμβάνει όλα τα υποκείμενά της και θα έρχεται σε ρήξη με αυτό που ξέραμε ως mainstream θέατρο μέχρι χθες.

Β.Κ. Θα πω ο κόσμος μεταλλάχθηκε, ένα στοιχείο του δηλαδή έγινε διαφορετικό για να γίνει πιο ανθεκτικός ο συνολικός οργανισμός. Δεν σημαίνει ότι δημιουργήθηκε κάτι άλλο, απλώς μετακινήθηκε. Το ίδιο συμβαίνει και στο θέατρο, μετατοπίστηκε, βρήκε και κάποια άλλα υλικά ή εργαλεία, αλλά η μαγιά του και η μαγεία του παραμένουν ίδιες.

Δ.Μ. Ανήκω στους αισιόδοξους δυστοπιστές. Το μέλλον δεν είναι αναπόδραστο, παραμένει μπροστά μας ως μια ανοιχτή δυνατότητα. Ωστόσο, οι βάσεις που τοποθετούμε με την καθημερινή μας πρακτική, εύκολα μετατρέπονται στις αυριανές παγίδες για να μας εγκλωβίσουν σε έναν κόσμο, που όταν ατενίζουμε, με την βοήθεια της τέχνης, μοιάζει τρομακτικός και για αυτό απίθανος. Όπως ακριβώς τους τελευταίους 13 μήνες.

Ε.Γ. Aπ’ ό,τι φαίνεται ναι, το έχει καταλάβει. Θα είχε ενδιαφέρον να σκεφτούμε αναστοχαστικά τα projects ή τις παραστάσεις που έχουμε δει διαδικτυακά τον τελευταίο χρόνο, για να συνειδητοποιήσουμε τους τρόπους με τους οποίους μεταλλάσσεται η επιτελεστικότητα των σωμάτων και των φωνών στο ψηφιακό περιβάλλον. Πρόκειται για υβριδικές μορφές θεάτρου που μας ωθούν σε δημιουργικούς προβληματισμούς. Ποια είναι η υλικότητα αυτών των παραστάσεων και τι είδους σωματικότητες διέπουν την οθόνη του υπολογιστή μας άραγε;

Future N.O.W.: 10.04 –18.04.2021, στο κανάλι YouTube του Ιδρύματος Ωνάση
Ηλίας Αδάμ, «We are in the army now» – 10.4.21 στις 21:00
Βίκυ Κυριακουλάκου, «Η τέχνη του πολέμου» – 11.4.21 στις 21:00
Δημήτρης Μπαμπίλης, «Babybird Babybird» – 17.4.21 στις 21:00 
Εύα Γιαννακοπούλου, «Kin Baby» – 18.4.21 στις 21:00

Συνέντευξη στη Δέσποινα Ραμαντάνη
Φωτογραφίες: ©pavlosfysakis