Όσο ήμασταν σε καραντίνα, σίγουρα σε απασχόλησε το θέμα “μαλλί” και τι έπρεπε να κάνεις όσο καιρό τα κομμωτήρια ήταν κλειστά. Η επιθυμία να κάνεις κάτι ριζοσπαστικό με τα μαλλιά σου, υπήρχε στο μυαλό σου ως ένα είδος κάθαρσης. Πιθανόν, μάλιστα, να σου ήρθε κάποια στιγμή η επιθυμία να αρπάξεις το ψαλίδι σου και να χαρίσεις στον εαυτό σου μία δική σου κουπ! Από σήμερα τα κομμωτήρια ανοίγουν ξανά, και καθώς περιμένεις την ημέρα και ώρα του ραντεβού σου, θα ήταν ενδιαφέρον να ρίξεις μία ματιά σε κάποια από τα πιο ενδιαφέροντα κουρέματα-χτενίσματα ανά τους αιώνες.
Στο Λονδίνο, η Rachel Gibson, ειδική σε θέματα τρίχας, διαχειρίζεται τον Instagram λογαριασμό The Hair Historian. “Καθώς εξετάζουμε το παρελθόν, πιστεύω ότι τα μαλλιά είναι πιο προσιτά, και ως εκ τούτου πιο ρεαλιστικά, σε σχέση με τη μόδα ή ακόμη και με το μακιγιάζ,” λέει η Gibson. “Όλοι έχουμε μαλλιά – και αν δεν έχουμε, δεν είναι από δική μας επιλογή – και η παρουσία τους φαίνεται να επηρεάζει βαθιά την προσωπικότητά μας και την διάθεσή μας, περισσότερο από άλλες πτυχές της εμφάνισής μας. Υπάρχει λόγος που μιλάμε για καλές μέρες μαλλιών και όχι.”
Για να ερευνήσεις περαιτέρω διαφορετικές εποχές των μαλλιών, καθώς και τις παραδόσεις και τις τελετές που τα αφορούν, η Gibson αναφέρει πέντε χρονικές στιγμές που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφερον – και, γιατί όχι, θα μπορούσαν ίσως να γίνουν πηγή έμπνευσης!
Ο πολιτισμός των Αζτέκων, 1300 – 1521
Είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό ότι σε αρχαίους πολιτισμούς τα μαλλιά έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Οι άνθρωποι φρόντιζαν την κόμη τους με σκοπό να επικοινωνούν το μήνυμα που ήθελαν, όπως το φύλο, την ηλικία, την κοινωνική και θρησκευτική τους κατάσταση. Χρησιμοποιούσαν προϊόντα και εργαλεία για να αλλάζουν την εμφάνισή τους και να μιμηθούν τα στυλ αυτών που θαυμάζουν, όπως για παράδειγμα θεών και θεοτήτων.
Η κουλτούρα των Αζτέκων περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω παραδείγματα, όπως την βαφή μαλλιών για αισθητικούς λόγους, την κατασκευή προϊόντων και στυλ για να υποδηλώσουν το status τους.
Οι άντρες είχαν τα μαλλιά τους μακριά, πιασμένα σε μια αλογοουρά, μέχρι να πολεμήσουν τον πρώτο τους εχθρό και μετά τους επιτρεπόταν να πιάνουν τα μαλλιά τους σε topknot. Οι πολεμιστές έφτιαχναν, επίσης, πλεξούδες και κοτσίδες. Οι γυναίκες, πάλι, είχαν τα μαλλιά τους μακριά και ελεύθερα μέχρι το γάμο, μετά θα τα είχαν πάντα διακοσμημένα με πλεξούδες για να δηλώσουν την αλλαγή.
Στην περίοδο της καραντίνας, ίσως δοκίμασες κι εσύ να πλέξεις τα μαλλιά σου και να βάλεις πολύχρωμες κορδέλες!
Η περίοδος Edo, 1603 – 1868
Μεγάλο μέρος της πρώιμης ιαπωνικής κουλτούρας διαμορφώθηκε από την κινέζικη επιρροή. Από τις αρχές του 1600, η Ιαπωνία αρχίζει να απομακρύνεται για να δημιουργήσει τη δική της κουλτούρα. Ο πλούτος και η άνθηση στη βιομηχανία σήμαινε ότι υπήρχε μια νέα κατηγορία γυναικών που οδηγούν τη μόδα και τις τάσεις, με τα χρήματα και τον χρόνο που ξοδεύουν για τη δημιουργία όλο και πιο περίτεχνων και όμορφων στυλ. Η περίοδος Edo ήταν μια χρυσή εποχή για τα ιαπωνικά χτενίσματα, με περίτεχνα σαν γλυπτά χτενίσματα και μια πληθώρα αξεσουάρ, όπως χτένες, κορδέλες, καρφίτσες, λουλούδια και πολλά άλλα διακοσμητικά. Η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση και η κοινωνική τάξη υπαγόρευαν το στυλ του χτενίσματος.
Η shimada ήταν μία εξαιρετικά δημοφιλής τεχνική και παρόμοια με ένα σημερινό σινιόν. Όλα τα μαλλιά τραβιούνται πίσω και δημιουργούν έναν κόμπο, που αποτελείται από πολλά τμήματα, τα οποία δημιουργούν περίτεχνα σχήματα και είναι διακοσμημένα με υφάσματα και αξεσουάρ. Η ακρίβεια, η λεπτομέρεια και οι έννοιες πίσω από την τεράστια ποικιλία του shimada χτενίματος είναι συναρπαστική, όπως και η φαινομενικά ατελείωτη σειρά διακοσμητικών που χρησιμοποιούνται σε αυτό.
Η shimada προοριζόταν να διαρκέσει αρκετές ημέρες (σχεδόν μία εβδομάδα) και διατηρούνταν με την χρήση κεριών και προϊόντων βαρέος τύπου.
Στην καραντίνα, πολλοί από εμάς ίσως πιάναμε τα μαλλιά μας προς τα πίσω δημιουργώντας ένα παρόμοιο στυλ. Αφού δε βγαίναμε έξω, ίσως δε λουζόμασταν και κάθε μέρα…
Γαλλία, 18ος αιώνας
Τα χτενίσματα που έκαναν οι Γαλλίδες τον 18ο αιώνα ήταν μεγάλα, πολύχρωμα και αρκετά δημιουργικά. Οι περούκες της Μαρίας Αντουανέτας, που δημιουργήθηκαν από τον κομμωτή της, Léonard Autié, εισήγαγαν μια τάση για εντυπωσιακά μαλλιά, που ήταν όχι μόνο προς θαυμασμό, αλλά εξέφραζαν και διάφορα μηνύματα. Οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν τις περούκες τους για να επικοινωνούν μηνύματα πολιτικών συμπαιγνιών, οικογενειακής κατάστασης και διάθεσης.
Ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα αυτού είναι το à la Belle Poule, το οποίο ήταν η τάση να φοράνε μινιατούρες-πλοία στα μαλλιά για να δείξουν την υποστήριξή τους στις γαλλικές ναυμαχίες που γίνονταν εκείνη την εποχή. Επίσης, κλουβιά με ζωντανά πουλιά, δοχεία με την τέφρα του αγαπημένου τους και βάζα με φρέσκα λουλούδια με νερό είναι κάποια από τα trends της εποχής. Τα χτενίσματα παρείχαν στις γυναίκες έναν τρόπο επικοινωνίας σε μια εποχή που δεν είχαν φωνή και οι απόψεις τους δεν ήταν ευπρόσδεκτες. Ωστόσο, ήταν επίσης ένα εξαιρετικό παράδειγμα υπερβολικά άσκοπης κατανάλωσης και προβολής του πλούτου. Όσο μεγαλύτερο και πιο περίτεχνο ήταν το χτένισμα, τόσο πιο πλούσια ήταν κάποια και με κανένα ενδιαφέρον για μία πιο φυσιολογική ζωή.
Ακόμα και σήμερα, μπορείς να βρεις αξεσουάρ μαλλιών με πιο εμφανή μηνύματα, όπως “Don’t Touch” ή και πιο συνηθισμένα, με faux κοσμήματα, για να προσθέσεις μία νότα μαξιμαλισμού στο look σου.
Το Black Power κίνημα, 1965 – 1985
Για αιώνες, οι Αφροαμερικανοί αναγκάστηκαν να προσαρμόσουν τα μαλλιά τους ώστε να ταιριάζουν σε αυτό που η λευκή κοινωνία έκρινε αποδεκτό. Στην Αμερική, το κίνημα Black Power ήταν μια απόρριψη των πρέπει των λευκών. Το άφρο στυλ συμβόλιζε όχι μόνο την σχέση με το πολιτικό κίνημα Black Power, αλλά και τη φυλετική υπερηφάνεια και την αισθητική του “Black Is Beautiful”. Δημοφιλές χτένισμα τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες, με εικόνες όπως του Jesse Jackson και της Angela Davis, που ηγήθηκαν σε αυτή την στυλιστική προσέγγιση, τη δεκαετία του 1960.
Από το 1960, το άφρο μαλλί “φοριέται” περισσότερο στις δυτικές κοινωνίες, αν και ακόμα σε κάποιες χώρες, άτομα με φυσικό άφρο μαλλί αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις.
Punk, ‘70s
H επαναστατική και DIY φύση των punk μαλλιών (και φιλοσοφίας) είναι η απόλυτη απόρριψη όλων όσων η κοινωνία κρίνει ως αποδεκτά. Ήταν μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα, την δεκαετία του 1920, που στις γυναίκες επιτράπηκε να κόψουν τα μαλλιά τους. Ενώ, τρεις δεκαετίες πριν τελειώσει ο 20ός αιώνας, και πλέον χωρίς να χρειάζεται να ζητήσουν καμία άδεια, οι γυναίκες ξύριζαν το κεφάλι τους και δημιουργούσαν μοναδικά και ευφάνταστα χτενίσματα. Επαναστατικά χτενίσματα που εξέφραζαν θυμό, δυναμισμό και ήταν κάπως επιθετικά. Το μαλλί μοϊκάνα είναι πιθανότατα αυτό που συσχετίζουμε περισσότερο με το punk. Bαμμένο σε αφύσικες αποχρώσεις νέον, τα χτενίσματα αυτά έδειχναν πώς ένα μαλλί δεν πρέπει να είναι, αφού απορρίπτει την κανονικότητα της κοινωνίας.
Σήμερα, το μαλλί μοϊκάνα είναι ίσως το μοναδικό χτένισμα που θεωρείται statement, αφού έχει “στιγματιστεί” από την punk υποκουλτούρα. Την εποχή του lockdown, όλοι γίναμε λιγάκι παραπάνω δημιουργικοί με τα μαλλιά μας και πειραματιστήκαμε με DIY τεχνικές. Ίσως να έχουμε έρθει πιο κοντά στην φιλοσοφία του punk.