Η Βάσια Χατζή είναι Γενετιστής- Βιολόγος (BSc, MSc, PhD). Δημιούργησε το LaB. Bio-Conceptual Creations, ένα υβριδικό κόσμο με δημιουργίες εμπνευσμένες από δομές και έννοιες της Βιολογίας. Είναι επίσης δημιουργός και επιμελήτρια του διεθνούς δικτύου καλλιτεχνών MEDinART (www.MEDinART.eu) στο οποίο οι βιοϊατρικές επιστήμες συναντούν την τέχνη. Πηγή της έμπνευσής της είναι οι βιολογικές δομές όπως εκείνη της χρωματίνης του DNA δημιουργώντας μοναδικά κοσμήματα.
Στη συλλογή της θα βρει κάποιος κολιέ, σκουλαρίκια, βραχιόλια και καρφίτσες τα οποία συνοδεύονται από ένα καρτελάκι, στο οποίο το κόσμημα μιλάει σε πρώτο πρόσωπο για τα υλικά του, την πηγή της έμπνευσής του και τον βιο-συμβολισμό του.
Τα κοσμήματα της Βάσιας Χατζή απευθύνονται σε εκείνους που αναζητούν την ομορφιά σε όλες τις εκδοχές της, όχι μόνο στην επιφάνεια. Τη συναντήσαμε και μας μίλησε τόσο για τις δημιουργίες της όσο και για τη δημιουργία του MEDinART που αποτελεί ένα διεθνές εξελισσόμενο δίκτυο 150 καλλιτεχνών από 32 χώρες.
Περίγραψε μας την πηγή έμπνευσης των κοσμημάτων σου.
Τα LaB. bio-conceptual creations (www.La-B.gr) είναι ο προσωπικός μου εικαστικός κόσμος, από τον οποίο εκφράζω την ανάγκη να επικοινωνήσω την επιστήμη μου μέσω μίας καλλιτεχνικής προσέγγισης. Πηγή έμπνευσής μου αποτελεί ο αρμονικός κόσμος των βιολογικών δομών, τον οποίο παρατηρώ ως ερευνήτρια Γενετικής κυρίως μέσω του μικροσκοπίου. Πρόκειται για ένα κόσμο θαυμαστής πολυπλοκότητας και σπάνιας αισθητικής.
Όμως, η επιτακτική ανάγκη για λογική ερμηνεία αυτού του κόσμου, με εμπόδιζε μερικές φορές να αφεθώ στην αισθητική γοητεία του. Μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία, προσπαθώ να επιτύχω το αντίστροφο, δηλαδή να αντιμετωπίσω τις βιολογικές εικόνες και δομές πρωτίστως αισθητικά, αλλά και ενταγμένες σε ένα λογικό πλαίσιο που ανυψώνει τη λειτουργικότητα τους σε ένα ευρύτερο σύμβολο. Οι βιολογικές δομές βγαίνουν από το ερευνητικό εργαστήριο, μεγεθύνονται στην ανθρώπινη κλίμακα και εντάσσονται σε ένα ευρύτερο εννοιολογικό, συμβολικό και αισθητικό πλαίσιο.
Κάθε κόσμημα είναι εμπνευσμένο από μια διαφορετική βιολογική δομή και παράλληλα αποτελεί σύμβολο του λειτουργικού ρόλου της δομής αυτής μέσα στο κύτταρο. Για παράδειγμα, η δομή της χρωματίνης του DNA, λόγω των διαφορετικών επιπέδων συσπείρωσης που διαθέτει, μετατρέπεται σε σύμβολο Δυναμισμού. Αντίστοιχα, εμπνεύστηκα και από άλλα δομικά στοιχεία του κυττάρου, λιγότερο «δημοφιλή» στο ευρύ κοινό.
Τι είδους κοσμήματα περιλαμβάνει η συλλογή σου;
Περιλαμβάνει κυρίως κολιέ, αλλά και σκουλαρίκια, βραχιόλια και καρφίτσες. Όμως, δεν τα αντιμετωπίζω ως αξεσουάρ, με την συμβατική έννοια, αλλά περισσότερο ως αυτόνομες υπάρξεις. Κάθε δημιουργία μου είναι χειροποίητη, άρα και μοναδική και συνοδεύεται από ένα καρτελάκι, στο οποίο το κόσμημα μιλάει σε πρώτο πρόσωπο για τα υλικά του, την πηγή της έμπνευσής του και τον βιο-συμβολισμό του. Αυτό αποτελεί την ταυτότητα του κοσμήματος και καταλήγει πάντα με την προτροπή για φροντίδα και προστασία. Νομίζω ότι αυτή πρέπει να είναι η σχέση μας με τα φυσικά στοιχεία γενικότερα. Όταν θεωρούμε ότι κάτι «μας ανήκει», τείνουμε να το αντιμετωπίζουμε χωρίς σεβασμό.
Σε ποιο κοινό αναφέρονται τα κοσμήματα αυτά;
Οι δημιουργίες μου απευθύνονται σε εκείνους που αναζητούν την ομορφιά σε όλες τις εκδοχές της. Η ομορφιά δεν βρίσκεται, για παράδειγμα, μόνο στα ωραία μάτια ή στο ωραίο στόμα. Ή, για να το πω αλλιώς, εάν δυο μάτια μπορούν να είναι ωραία, γιατί να μην είναι εξίσου ωραία και τα βιολογικά δομικά στοιχεία από τα οποία αποτελούνται ή, ακόμα, γιατί να μην είναι ωραίες και οι περίτεχνες βιολογικές δομές μέσα σε αυτά; Το ότι ο περισσότερος κόσμος ενδεχομένως δεν γνωρίζει το όνομα, την εικόνα ή τη λειτουργία αυτών των βιολογικών δομών, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν μπορεί να θαυμάσει και την ομορφιά τους. Ο Oscar Wilde λέει ότι «η ομορφιά είναι ανώτερη από την ευφυΐα, γιατί είναι αυταπόδεικτη». Αντιστρέφοντας αυτόν το συλλογισμό, θα πω ότι η Ευφυΐα είναι η Νέα Ομορφιά (i.e. «Intelligence is the New Beauty»).
Είναι χρονοβόρα όλη αυτή η διαδικασία;
Ο χρόνος είναι κάτι πολύ σχετικό. Ιδιαίτερα στην καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και στην επιστημονική έρευνα, ο χρόνος κυλάει διαφορετικά. Γενικότερα, οτιδήποτε αγαπάμε, απαιτεί το χρόνο μας. Ο χρόνος όμως δεν χάνεται ποτέ όταν δημιουργούμε.
Σε ποια άλλα μέρη στον κόσμο υπάρχουν δημιουργοί που ασχολούνται με κάτι παρόμοιο; Πώς νιώθεις με τη μοναδικότητα σου;
Από όσο γνωρίζω δεν υπάρχει κάποιος άλλος που να δημιουργεί κοσμήματα εμπνεόμενος από τις βιολογικές δομές του μικρόκοσμου. Βεβαίως, η βιολογία της ανθρώπινης κλίμακας αποτελούσε πάντα πηγή έμπνευσης της τέχνης, όπως για παράδειγμα τα λουλούδια ή τα έντομα. Παγκοσμίως, αρκετοί καλλιτέχνες εμπνέονται από τις βιοϊατρικές επιστήμες, όπως και αρκετοί επιστήμονες εκφράζουν την επιστήμη τους καλλιτεχνικά. Ο καθένας όμως εκφράζεται με έναν διαφορετικό τρόπο. Αυτό που είμαστε είναι έτσι κι αλλιώς μοναδικό, όμως για εμάς είναι απλά η πραγματικότητά μας.
Η ενασχόληση σου με την κατασκευή κοσμημάτων θα έλεγες πως αποτελεί μια διέξοδο από την επαγγελματική σου πορεία στο βαρύ πεδίο της επιστήμης;
Αποτελεί περισσότερο συμπλήρωση και όχι διέξοδο. Θεωρώ την Τέχνη και την Επιστήμη συμπληρωματικές. Η συμμετοχή ενός επιστήμονα σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες, διευρύνει την προοπτική του και την οπτική του. Η ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης ενισχύει την ικανότητα εξεύρεσης λύσεων τόσο στη ζωή όσο και στα επιστημονικά προβλήματα.
Photo by: Νικόλας Κομίνης (Studio Kominis)
Ήταν η προσωπική σου ενασχόληση της τέχνης μέσω των βιοϊατρικών επιστημών που σε οδήγησε στο MEDinART; Πες μας λίγα λόγια για αυτό.
Από πολύ νωρίς είχα την επιθυμία να συσχετίσω τις βιοϊατρικές επιστήμες και την τέχνη σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και να αναδείξω την εσωτερική δομή του ανθρώπινου σώματος, τόσο ως προς την μορφή και τη λειτουργία του, όσο και ως προς τις φιλοσοφικές και συμβολικές του προεκτάσεις. Η ανάγκη μου αυτή με οδήγησε στη δημιουργία του MEDinART που αποτελεί ένα διεθνές εξελισσόμενο δίκτυο 150 καλλιτεχνών από 32 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, οι οποίοι εμπνέονται από τις βιοϊατρικές επιστήμες.
Μέχρι σήμερα το MEDinART έχει συνεργαστεί με κυβερνητικούς και μη-κυβερνητικούς οργανισμούς της Ελλάδας και του εξωτερικού. Στο πλαίσιο των συνεργασιών αυτών, αναλαμβάνω την επιμέλεια, επικοινωνία και παρουσίαση εκδηλώσεων Τέχνης και Επιστήμης, ομιλίες σε επιστημονικά συνέδρια, καθώς και την επιμέλεια εκθέσεων.
Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού;
Η ανταπόκριση του κοινού, ήταν από την πρώτη στιγμή ιδιαίτερα θερμή, τόσο για το LaB. Bio-conceptual Creations που ξεκίνησε το 2012, όσο και το MEDinART που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό το 2013. Πρόσφατα είχα τη χαρά να συμμετέχω ως προσκεκλημένη ομιλήτρια στο CNIN PhDay που πραγματοποιήθηκε στο Ερευνητικό Κέντρο CNIC στη Μαδρίτη όπου παρουσίασα το MEDinART και μίλησα για τη συσχέτιση της καρδιολογίας με την τέχνη σε ένα ιδιαίτερα θερμό κοινό με επιστήμονες από όλο τον κόσμο.
Photo by Μαριάννα Βασώνη
Έχεις σκεφτεί να φύγεις μόνιμα εκτός Ελλάδος; Πιστεύεις πως στο εξωτερικό το κοινό είναι πιο εξοικειωμένο με τέτοια projects;
Η Ελλάδα αυτή την εποχή δεν είναι η καταλληλότερη χώρα για επιχειρηματικότητα στο χώρο του πολιτισμού. Ωστόσο γίνονται κάποιες αξιόλογες προσπάθειες, όπως το πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα Δημιουργικής & Πολιτιστικής Επιχειρηματικότητας «Creative Industries Vol. 2», που διοργανώνεται από τον Επιχειρηματικό Επιταχυντή, Innovathens, στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς, όπου επιλέχθηκα για να συμμετάσχω με το ΜΕDinARΤ έπειτα από διαγωνισμό.
Στο εξωτερικό το κοινό είναι περισσότερο εξοικειωμένο και δεκτικό με τη συσχέτιση Επιστήμης και Τέχνης. Αυτός όμως είναι και ένας καλός λόγος για να παραμείνω στην Ελλάδα. Εξάλλου, τόσο το LaB. Bio-conceptual Creations όσο και το MΕDinART μπορεί να γεννήθηκαν στην Ελλάδα, όμως αντιπροσωπεύουν δύο ιδέες παγκόσμιες αποδεσμευμένες από γεωγραφικά σύνορα.
Περισσότερες πληροφορίες
Συνέντευξη στην Μάρθα Οστιούνη