Ο έρωτας και το πένθος είναι δύο από τις πιο μοναχικές διαδικασίες της ζωής. Οι μοναχικές διαδικασίες είναι συνήθως οι πιο δύσκολα διαχειρίσιμες, γι’ αυτό και απασχολούν τους θεσμούς και τις αφηγήσεις.
Το 1970 στην Ιαπωνία δημιουργήθηκε το τελετουργικό Mizuko Kuyo (το μνημόσυνο του νερού) που αφορούσε τις γυναίκες που είχαν χάσει το παιδί τους πριν, λίγο μετά ή κατά τη διάρκεια της γέννας. Η εκκλησία και το κράτος σκαρφίστηκαν αυτό το τέχνασμα στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν τον συλλογικό φόβο του θανάτου (αποτέλεσμα της εξαθλίωσης των χαμηλότερων στρωμάτων) και το μητρικό πένθος, το οποίο εκδηλώνεται ανεξέλεγκτα και καταστροφικά.
Σύμφωνα με τις λατρευτικές παραδόσεις, τα παιδιά δεν μπόρεσαν να σχηματίσουν καλό κάρμα στη γη και έτσι δεν είναι σε θέση να διασχίσουν τον ποταμό Sai no Kawaka, που οδηγεί στη μεταθανάτια ζωή. Η τιμωρία των παιδιών είναι να κάθονται στις κρύες άκρες του ποταμού και να προσπαθούν να φτιάξουν έναν σωρό από πέτρες, ψηλότερο από τα ίδια. Με τη δημιουργία του, τα παιδιά των νερών μπορούν να περάσουν απέναντι. Κάθε βράδυ όμως εμφανίζονται δαίμονες που καταστρέφουν τους σωρούς και έτσι τα παιδιά αναγκάζονται να επαναλαμβάνουν καθημερινά την αγγαρεία που τους χρεώθηκε ως γονεϊκή αμαρτία, η οποία θα τα παιδεύει αιώνια, ή τουλάχιστον μέχρι να εμφανιστεί ο Jizo, ο οποίος τα κρύβει στα μανίκια του και τα βοηθά να περάσουν στην άλλη όχθη. Οι μητέρες, κουβαλώντας όλη την ενοχή γύρω απ’ τον θάνατο και την απώλεια μιας ύπαρξης που αγάπησαν πριν καν γνωρίσουν, αγοράζουν αγάλματα του Jizo και τα τοποθετούν στα προαύλια των ναών φορώντας τους κόκκινα γάντια και σκουφάκια με την ελπίδα ότι θα ζεστάνουν τα νεκρά παιδιά τους.
Οι τρομακτικές εκδηλώσεις του μητρικού πένθους έχουν απασχολήσει διαχρονικά τις συλλογικές αφηγήσεις, από την αρχαία ελληνική τραγωδία μέχρι το σύγχρονο σινεμά. Με τη θεματική αυτή καταπιάνεται και η ταινία «Pieces of a Woman», μια μελέτη της διαδικασίας ανασύνθεσης της θρυμματισμένης θηλυκότητας, που αφορά τον κατ’οίκον τοκετό μιας νεαρής κοπέλας και την τραγική κατάληξή του.
Πρόκειται για μια βαθιά, προσωπική μετατραυματική ιστορία μιας γυναίκας, που σπάει τις διαπροσωπικές της σχέσεις και μαθαίνει να ζει με την απώλειά της. Ξεκινά με ένα εκπληκτικό μονοπλάνο 30 λεπτών. Οι τίτλοι αρχής πέφτουν μετά. Βρίθει επαναλήψεων (πλάνα γέφυρας του ποταμού Charles, το μοτίβο του μήλου)· αυτό θα μπορούσε να είναι ενοχλητικό αν δεν είχε ψυχαναλυτικές προεκτάσεις, αν δεν αφορούσε δηλαδή την επιστροφή στο τραύμα, την απώλεια του παιδιού.
Η αφήγηση ξετυλίγεται σαν κλωστή γύρω από το νεαρό ζευγάρι (Vanessa Kirby και Shia LaBeouf), το οποίο επιθυμεί τη δημιουργία της δικιάς του οικογένειας, σταδιακά όμως εξελίσσεται σε ένα ασφυκτικό πλέγμα οικογενειακών δεσμών, που καταλήγουν να γίνονται δεσμά. Η επεμβατική μητέρα, η Ελίζαμπεθ (Ellen Burnstyn), προσπαθεί να παρέμβει στη σχέση του ζευγαριού, που διαχειρίζεται την απώλεια με εντελώς διαφορετικό τρόπο, ωθώντας τους προς τον δρόμο της νομικής διεκδίκησης. Ο ανεξέλεγκτος και καταστροφικός χαρακτήρας του μητρικού πένθους απαιτεί την εμπλοκή της υπεράνθρωπης κοσμικής εξουσίας (δικαστήριο), όπως στην περίπτωση του ιαπωνικού τελετουργικού (εκκλησία, κράτος).
Η συμπονετική κάμερα του Benjamin Loeb ακολουθεί το ζευγάρι που θρηνεί το παιδί του. Ο θρήνος της Μάρθας την κάνει εσωστρεφή, ψυχρή και απόμακρη. Το πένθος του Σον τον κάνει επιθετικό και τον ρίχνει στο ποτό. Η διαφορά αυτή γίνεται ιδιαίτερα ορατή στην ερωτική σκηνή. Απελπισμένοι, προσπαθούν τη σύγκλιση των επιθυμιών τους, την επαναφορά δηλαδή στην προ του τραύματος κατάσταση. Η προσπάθεια αυτή φαίνεται σχεδόν ψυχαναγκαστική και σημαίνει την ανάγκη τους να νιώσουν κάτι άλλο πέρα από κενό. Στα αρνητικά της ταινίας: το μελοδραματικό της τέλος που θυμίζει σαπουνόπερα.
Info:
Pieces of a woman
Σκηνοθεσία: Kornél Mundruczó
Σενάριο: Kata Wéber
Πρωταγωνιστούν: Vanessa Kirby, Shia LaBeouf, Ellen Burstyn
Η ταινία παρουσιάστηκε στα διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας και του Τορόντο στις 4 και 12 Σεπτεμβρίου 2020 αντίστοιχα, και είναι διαθεσιμη στο Netfilx από τις 7 Ιανουαρίου 2021.
Από τη Χριστίνα Μαργιώτη