Γεννημένη στην Πόλη του Μεξικού, η Frida Kahlo (1907 – 1954) είχε μία πολύ συναισθηματική, περιπετειώδη και επίπονη ζωή, αλλά παρόλα αυτά αγωνίστηκε και έφτασε να είναι σήμερα μία από τις μεγαλύτερες καλλιτέχνιδες όλων των εποχών. Κάθε ξεχωριστή φορά που βλέπουμε ένα μέρος της τέχνης της, που αντικατοπτρίζει τις μάχες που έδωσε η ίδια όσο βρισκόταν εν ζωή, αναρωτιόμαστε τι να της συνέβη, που την έκανε μία τόσο βασανισμένη καλλιτέχνιδα.
Σε ηλικία 9 ετών η Frida διεγνώσθη με πολιομυελίτιδα, και παρότι κατάφερε να την ξεπεράσει, η ασθένεια έπληξε ανεπανόρθωτα το δεξί ισχίο και το πόδι της. Μία δεκαετία περίπου αργότερα, στην ηλικία των 18, επέβαινε σε ένα λεωφορείο το οποίο συγκρούστηκε με διερχόμενο αυτοκίνητο. Σ’ αυτό το ατύχημα ένας χαλύβδινος χειρολισθήρας έκοψε τη λεκάνη της, και η Frida τραυμάτισε περαιτέρω το ήδη πληγωμένο ισχίο της, ενώ υπέστη και σοβαρά κατάγματα στην σπονδυλική της στήλη. Μετά την γνωμάτευση των γιατρών, και παρότι η ίδια επέζησε από αυτό το τραγικό ατύχημα, έγινε γνωστό ότι δεν θα μπορούσε να φέρει ποτέ ένα παιδί στον κόσμο.
Έκτοτε, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της το πέρασε σε έναν αγωνιώδη πόνο, ενώ η δουλειά της επικεντρώνονταν στις αυτοπροσωπογραφίες, όντας ταλαιπωρημένη από τις συνεχόμενες επεμβάσεις. Για να διευκολύνει το έργο της, είχε έναν καθρέφτη τοποθετημένο πάνω από το κρεβάτι της, έτσι ώστε να βλέπει τον εαυτό της και να τον αποτυπώνει στους πίνακές της.
Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες που συνάντησε και τα προβλήματα υγείας που είχε, η Frida έζησε μια ζωή με έντονο πάθος και έρωτες, κάτι που όπως φαίνεται την βοηθούσε να ξεχάσει τον πόνο της. Κομβικά σημεία στην ερωτική της ζωή υπήρξαν οι σχέσεις με τον Diego Rivera και τον Leon Trotsky, που τις πρόσφεραν περαιτέρω φήμη, δυνατές συγκινήσεις και τροφή για καλλιτεχνική εξωτερίκευση. Έζησε τον έρωτα στα άκρα, βίωσε τον ενθουσιασμό και την εγκατάλειψη, και κατάφερε να μετουσιώσει το βίωμα σε αποτύπωμα τέχνης.
Η ίδια έπινε και κάπνιζε σαν άντρας, δεν δίσταζε να εκφράζει τη γνώμη της και έκανε πάντα αισθητή την παρουσία της, όπου κι αν βρισκόταν. Όταν βρέθηκε στο Παρίσι, όπου και έζησε για λίγο χρονικό διάστημα, έγινε φίλη με τον Pablo Picasso και τον Marcel Duchamp. Η δουλειά της μάλιστα ήταν τόσο καλή που συμπεριλήφθη σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και έλαβε σημαντικές διακρίσεις και επαίνους από την Κυβέρνηση του Μεξικού.
Στις μέρες μας ο θρύλος της Frida Kahlo έχει αγαπηθεί από τους νέους σε όλα τα μήκη και πλάτη της οικουμένης, σε βαθμό που θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για μία εμμονή άνευ προηγουμένου, που όμοιά της δεν έχει αναπτυχθεί για κανέναν άλλο άνθρωπο του καλλιτεχνικού στερεώματος. Από graffiti στους δρόμους, μέχρι στάμπες σε μπλούζες, η Frida βρήκε επιτέλους στην καρδιά των ανθρώπων τη θέση που της άξιζε. Που οφείλεται όμως αυτή η εμμονή των millennials με την Μεξικανή καλλιτέχνιδα;
1. Η Frida ήταν αντισυμβατική, τολμηρή και ξεχωριστή
Επρόκειτο για μία πολύ οριακή γυναίκα σε σύγκριση με τις στερεότυπες γυναίκες της εποχής της. Εκτός αυτού, ήταν και εξακολουθεί να είναι ένα πολύ καλό πρότυπο με όλα τα πράγματα που πέρασε στη ζωή της. Χτυπημένη από τη μοίρα, λαβωμένη από τον έρωτα, με σωματικούς και ψυχικούς πόνους, δεν τα παράτησε, αλλά χρησιμοποίησε ως καύσιμο την εσώτερη απογοήτευσή της για να πετύχει. Η σημερινή νεολαία όντας απογοητευμένη από την ισχύουσα κατάσταση παίρνει δύναμη από την ιστορία της, μετατρέποντας την ίδια σε σύμβολο διαχρονικό.
2. Ήταν η πρώτη γυναίκα που έκανε… selfies
Πολύ πριν την Kim Kardashian, τα instagram stories και τα snapchat, η Frida δημιουργούσε πορτραίτα του εαυτού της. Αξίζει να αναφέρουμε ότι 55 από τους 143 πίνακές της είναι αυτοπροσωπογραφίες της. Μπορεί στις αρχές του 20ου αιώνα να μην είχαν ανακαλυφθεί τα smartphones, αλλά εκείνη κατόρθωσε με έναν πιο καλλιτεχνικό και συναισθηματικά φορτισμένο τρόπο να αποκρυσταλλώσει την μορφή της στον καμβά. Κάποτε η ίδια είχε δηλώσει το εξής: «Ζωγραφίζω πορτραίτα του εαυτού μου, γιατί συνήθως είμαι μόνη και επίσης είμαι το μόνο άτομο που γνωρίζω καλά».
3. Ήταν ο τύπος της “Unapologetic Woman”
Παντρεύτηκε τον Diego Rivera ενάντια στη θέληση των γονιών της, έπινε, κάπνιζε και δημιουργούσε έργα με φεμινιστικά και αμφιλεγόμενα νοήματα. Ο γάμος της δεν ήταν τέλειος και συχνά την βάραινε μία θλίψη, ωστόσο προσπάθησε να κρατήσει ζωντανή την φλόγα, ακόμα κι όταν ο Diego την απάτησε με την αδερφή της. Κατάφερε να πνίξει την στεναχώρια της στις μπογιές και μετέτρεψε τα μαύρα γεγονότα σε πολύχρωμα έργα τέχνης.
4. «Φορούσε» την καρδιά και στα έργα της
Δεν ήταν μυστικό ότι η Frida έπασχε από ένα είδος καταπιεσμένης κατάθλιψης, για το οποίο ευθύνονταν και ο σύζυγό της, και τα περιστατικά που έζησε με τον ίδιο. Μετά τον πρώτο τους χωρισμό δημιούργησε μία αυτοπροσωπογραφία με τον τίτλο “The Two Fridas”, που αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα πιο διάσημα έργα της. Στην απεικόνιση αυτή η μία καρδιά φαίνεται κατεστραμμένη, ενώ η άλλη φαίνεται να ‘ναι μια χαρά. Σύμφωνα με τις ερμηνείες ειδικών της τέχνης ο πίνακας αντικατόπτριζε τις δύο πλευρές του εαυτού της: από τη μία πλευρά ήταν στεναχωρημένη, πληγωμένη και ερείπιο εξαιτίας του Diego, και από την άλλη υπήρχε ένα κομμάτι του εαυτού της που ακόμα τον ήθελε και τον αγαπούσε. Μετά από λίγο καιρό οι δυο τους παντρεύτηκαν ξανά, ωστόσο φαίνεται να είχαν ένα είδος ελεύθερης σχέσης.
5. Εφηύρε την ιδέα της αλλαγής μαλλιών μετά τον χωρισμό
Σε μία άλλη ενδιαφέρουσα αυτοπροσωπογραφία της, η οποία δημιουργήθηκε επίσης μετά το διαζύγιο, έδειχνε λιγότερο θηλυκή, υιοθετώντας ένα ανδρόγυνο look. Στην εν λόγω ζωγραφιά φορούσε ένα κοστούμι, όμοιο με εκείνα του πρώην συζύγου της, και στα χέρια της είχε ένα ψαλίδι, ενώ τα μαλλιά της ήταν διάσπαρτα πάνω στο πάτωμα. Οι στίχοι που είναι σημειωμένοι πάνω από το κεφάλι της λένε: «Κοίτα, αν σε αγάπησα, το έκανα για τα μαλλιά σου, τώρα που είσαι φαλακρή, δεν σε αγαπώ πλέον». Με το έργο αυτό και τα αινιγματικά λόγια ήθελε να δείξει την ανεξαρτησία της και ότι δεν έχει ανάγκη να βασιστεί σε κανέναν άνθρωπο.
6. Ήταν αθεράπευτα ρομαντική και είχε πολύπλοκη ερωτική ζωή
Παρά τον πόνο που βίωνε σε καθημερινή βάση, η Frida ήταν γεμάτη αγάπη, την οποία και μοιραζόταν με όσους είχε δίπλα της. Υπήρξε μάλιστα ιδιαίτερα τολμηρή για την εποχή της, καθώς ανέπτυξε ρομαντικές σχέσεις τόσο με άντρες, όσο και με γυναίκες. Αναμφίβολα η πιο διάσημη σχέση της, που την στιγμάτισε ανεξίτηλα, ήταν αυτή με τον Diego Rivera. Καθώς ήταν και οι δύο καλλιτέχνες ξεκίνησαν αυστηρά ως συνάδελφοι, αλλά στην πορεία ερωτεύτηκαν και μέσα σ’ ένα χρόνο παντρεύτηκαν. Έπειτα ακολούθησαν τα παρατράγουδα με την απιστία του Diego (την απατούσε με την αδερφή της, Cristina), τους τσακωμούς, το διαζύγιο και την απέλπιδα επανασύνδεση. Όταν η Frida άλλαξε κεφάλαιο στη ζωή της, βρήκε συντροφιά σε άλλες αγκαλιές, μεταξύ αυτών και στου Ρώσου κομμουνιστή Leon Trotsky.
7. Οι πίνακές της είναι αριστουργηματικά έργα τέχνης
Ενώ η πλειοψηφία των καλλιτεχνών εκείνης της εποχής έπαιρναν ερεθίσματα και έμπνευση από τον πόλεμο και τον χώρο της πολιτικής, εκείνη εμπνεύστηκε από τον πόνο που είχε στην καρδιά της και αποφάσισε να του δώσει μορφή, θέλοντας μ’ αυτόν τον τρόπο να τον καταπολεμήσει. Η μοναδικότητά της οφείλεται και στο πως κατόρθωσε να απεικονίσει στον καμβά τόσο σκοτεινά θέματα, όπως το διαζύγιο, οι αποβολές και το ατύχημα που είχε, με ένα υπερβατικό και ασυνήθιστο τρόπο. Βλέποντας κανείς τους πίνακές της μπορεί να νιώσει όσα αισθάνονταν και η ίδια την ώρα που τους ζωγράφιζε.
8. Προφύλασσε την ατομικότητά της και υποστήριζε με σθένος τις ιδέες της
Η Frida ήταν δεκαετίες μπροστά από την εποχή της, και αμφισβητούσε τους ρόλους και την ταυτότητα των δύο φύλων ήδη από τις αρχές του περασμένου αιώνα, τότε δηλαδή που δεν γίνονταν καν λόγος γι’ αυτά τα θέματα. Δεν δίστασε μάλιστα να εμφανιστεί σε μία οικογενειακή φωτογραφία ντυμένη σαν άντρας, φορώντας ένα ανδρικό κοστούμι. Το στιλ της αποτελούσε ένα κράμα ευρωπαϊκών και παραδοσιακών μεξικάνικων στοιχείων, με αποτέλεσμα ακόμη και η Vogue να την τοποθετήσει σε εξώφυλλό της. Μάλιστα, ήταν η πρώτη που έκανε μόδα το “flower crown” πολύ πριν ξεκινήσει το φεστιβάλ της Coachella και γίνει διάσημο το στιλ της Lana Del Rey. Το στοιχείο βέβαια που την χαρακτηρίζει ακόμη και σήμερα ήταν το μονόφρυδο, με το οποίο έδειχνε ακόμη πιο ξεχωριστή και όμορφη.
9. Ήταν ένθερμη υποστηρίκτρια της διαφορετικότητας
Η Frida διαφέρει από τις υπόλοιπες καλλιτέχνιδες, γι’ αυτό και εξακολουθεί να μας ενδιαφέρει. Ακόμη και σήμερα θεωρείται ως η πιο διάσημη καλλιτέχνιδα που γέννησε το Μεξικό και οι πίνακές της εκθέτονται σε μεγάλα μουσεία του κόσμου (Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σαν Φρασίσκο, Μουσείο Ντολόρες Ολμέδο κ.ά.), αποσπώντας τις καλύτερες κριτικές και τον θαυμασμό όσων τους βλέπουν. Μέσα από τα διαχρονικά έργα της προβάλλονται πολλά στοιχεία που διαμόρφωσαν την σημερινή pop κουλτούρα και διάφορες τάσεις της μόδας, όπως αυτή των hipster.
10. Ένα πέπλο μυστηρίου καλύπτει τον θάνατο και τις άγνωστες πτυχές της ζωής της
Εν κατακλείδι, αξίζει να σημειώσουμε ότι οι περισσότεροι νέοι σήμερα βρίσκουν άκρως ενδιαφέρουσες τις σκοτεινές και μυστηριώδεις σελίδες της ύπαρξής της. Και παρά το γεγονός ότι έχουν γραφτεί πολλά βιβλία, κι έχουν γυριστεί πολλές ταινίες και ντοκιμαντέρ γύρω από την ζωή της, κανείς δεν μπορεί να αποκαλύψει με σιγουριά όλα όσα συνέβαιναν στο μυαλό της. Επίσης, εξακολουθεί να παραμένει άγνωστο το πως πέθανε, και ενώ οι περισσότεροι κάνουν λόγο για επιπλοκές της υγείας της, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που δείχνουν ότι ίσως η ίδια να αυτοκτόνησε.
Το μυστηριώδες του βίου της, η εύθραυστη ψυχολογία της, ο δυναμισμός του χαρακτήρα της, η πρωτοφανής αντιδραστικότητά της, η αξιοπρέπεια της δυστυχίας της και η ομορφιά της τέχνης της, είναι μερικά από τα στοιχεία που την εδραίωσαν στη σκέψη των νέων της εποχής μας και την ανέδειξαν σε ιέρεια του στιλ, της αισθητικής, της διαφορετικότητας και της ισηγορίας, δίνοντας δύναμη και έμπνευση σε μία γενιά που διψάει για λίγο ουρανό…
Από τον Νικόλαο Μπάρδη