Πού βρίσκεται αυτήν τη στιγμή η Frida Kahlo; Στις μέρες μας η απάντηση είναι: σχεδόν όπου μπορείτε να φανταστείτε!
Η María Luisa Parra-Velasco, καθηγήτρια της ισπανικής γλώσσας στο Harvard, βάζει κάθε χρόνο μία άσκηση στους σπουδαστές της. «Τους ζητάω να εξερευνήσουν τις κοινότητες που διαμένουν, και να βρουν την Frida Kahlo», όπως χαρακτηριστικά λέει η ίδια. Η άσκηση αυτή αποτελεί μέρος ενός διαδικτυακού μαθήματος του Harvard Extension, που ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια, και φέρει τον τίτλο “Frida Kahlo’s Mexico”. Όλοι, λοιπόν, οι σπουδαστές μοιράζονται online τις ανακαλύψεις τους, και συγκεντρώνεται υλικό από διάφορες περιοχές του πλανήτη, ακόμη και από Βραζιλία, ή Νότια Αφρική. Και μαντέψτε: η Frida βρίσκεται παντού! Από graffiti στο δρόμο, μέχρι σε κούπες καφέ, t-shirts, αφίσες, σαπούνια, emoji σε iPhone και η καταμέτρηση δεν έχει τέλος! Η εικόνα της Frida είναι καθηλωτική, και ως εκ τούτου αναγνωρίσιμη.
Η “Fridamania” αυξάνεται συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες και η εικόνα της καλλιτέχνιδας έχει προσαρμοστεί πλήρως στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Μάλιστα, η συνεχώς αυξανόμενη γοητεία της, εισχωρεί ακόμη και σε κουλτούρες αυξημένης πολιτικής ταυτότητας, όπως στις ΗΠΑ. Από το θάνατό της, το 1954, η Kahlo έγινε παγκόσμιο σύμβολο ανθεκτικότητας ενάντια στις αντιξοότητες και την πατριαρχική καταπίεση, ένα feminist icon, και χάρη στις σχέσεις της τόσο με άνδρες όσο και με γυναίκες, μια λατρεμένη φιγούρα και στην queer κοινότητα. Μέσα από την ιδιαίτερη εμφάνιση και τις δηλώσεις της, η Kahlo ευθυγραμμίστηκε με περιθωριοποιημένους πληθυσμούς της Κεντρικής Αμερικής κι όχι μόνο. Ακολούθησε η άνοδός της στη λαϊκή φαντασία, και όπως χαρακτηριστικά σημείωσε το 1995 το Vanity Fair, πρόκειται πλέον για «μία πολιτικά σωστή ηρωίδα για κάθε πληγωμένη μειονότητα».
Για ορισμένους μελετητές η διάδοση της εικόνας της Frida Kahlo, και η σχετική εμπορική έκκλησή της, θα διασκέδαζε και θα ευχαριστούσε την καλλιτέχνιδα. Η ίδια ήθελε να βλέπει τον εαυτό της και μάλιστα τον είχε ζωγραφίσει επανειλημμένα, μερικές φορές με το πρόσχημα ενός αγίου ή μάρτυρα, όπως στο “The Broken Column” (1944). Για άλλους πάλι, ο μετασχηματισμός της Kahlo σε παγκόσμια μάρκα έρχεται με κάποιο κόστος. Η Adriana Zavala, μελετητής της Λατινοαμερικανικής τέχνης στο Πανεπιστήμιο Tufts και επιμελήτρια της έκθεσης της Frida Kahlo για το 2015 στο Botanical Garden της Νέας Υόρκης, βλέπει την πανταχού παρούσα συνεισφορά της Kahlo ως μία τριακονταετή καθίζηση στην κατανόηση της συμβολής των Μεξικανών καλλιτεχνών στην παγκόσμια ιστορία της τέχνης.
Όποια κι αν είναι η γνώμη του καθενός, είναι σαφές ότι η λατρεία στο πρόσωπο της Frida Kahlo και η εκτεταμένη εμπορική χρήση της εικόνας της είναι ένα φαινόμενο που έχει πάρει από μόνο του μία ξεχωριστή ζωή, ενδεχομένως αρκετά μακριά από το σώμα δουλειάς που άφησε αυτή πίσω της.
Η επιτυχημένη βιογραφία της Frida Kahlo με την υπογραφή της Hayden Herrera το 1983, πάνω στην οποία βασίστηκε και η χολιγουντιανή ταινία του 2002, με πρωταγωνίστρια τη Salma Hayek, αποτελεί ένα σημείο αναφοράς της λεγόμενης “Fridaphilia”. Το έργο μεταφράστηκε σε 25 γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των αραβικών, των εβραϊκών και των κινεζικών, και μετέδωσε το άστρο της Frida στα πέρατα της οικουμένης. Ο κόσμος μαγεύτηκε από το ταλέντο της και συγκινήθηκε από την προσωπική της ιστορία. Ο δυναμισμός της, που παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε δεν εξαφανίστηκε ποτέ, την έκανε ηρωίδα στα μάτια εκατομμυρίων ανθρώπων, που έψαχναν ένα πρόσωπο για να ταυτιστούν, έναν ακέραιο χαρακτήρα, για να στηριχτούν πάνω του.
Η σημερινή, τεραστίων διαστάσεων εμπορική χρήση του προσώπου της έχει κατοχυρωθεί από την εταιρεία Frida Kahlo Corporation, που εδράζεται στη Φλόριντα των ΗΠΑ, έπειτα από όλες τις νόμιμες διαδικασίες που ακολουθήθηκαν στο Γραφείο Διπλωμάτων, Ευρεσιτεχνίας και Εμπορικών Σημάτων των ΗΠΑ, το 2007. Όμως, τα τελευταία χρόνια, λόγω προβλημάτων που αντιμετώπιζε η ίδια η εταιρεία, και σε συνδυασμό με την φρενίτιδα στο πρόσωπο της Frida, πολλά προϊόντα διακινούνται στην παγκόσμια αγορά, χωρίς τη σχετική άδεια. Αναμενόμενο αν αναλογιστούμε το μέγεθος της δημοφιλίας της. Η εταιρεία ξεκίνησε από τη μακρινή ανιψιά της Frida Kahlo, Isolda Pinedo Kahlo, και τον επιχειρηματία Carlos Dorado. Αυτοί οι δύο κατάφεραν μέσα σε λίγα χρόνια να «βγάλουν» το πρόσωπο της Frida μέσα από τα μουσεία, και να το μεταφέρουν έξω στην καθημερινή ζωή. Πλέον, ο αντίκτυπός της στην αγορά είναι ανυπολόγιστος.
Το πρόσωπο της Frida Kahlo μπορεί να έχει οικειοποιηθεί από πολλούς όλα αυτά τα χρόνια, όμως ένα είναι το μόνο σίγουρο: παραμένει μία προκλητική γυναικεία παρουσία σ’ έναν πατριαρχικό και ανδροκρατούμενο κόσμο, μία ατρόμητη και πρωτοποριακή καλλιτέχνιδα που όρισε τη δική της ξεχωριστή εικόνα.
Από τον Νικόλαο Μπάρδη
Photo by Brett Sayles from Pexels