To Santorini Arts Factory κάθεται αναπαυτικά υπό την σκιά των ομαλά αλλοιωμένων γκρεμών, οι όψεις των οποίων έχουν μαλακά σμιλευθεί από τα στοιχεία της φύσης• το πιο αργό και πιο απαλό γλυπτό. Το SAF δεν φαίνεται όμως, ούτε μονότονο, ούτε γεμάτο σκαμπανεβάσματα, αλλά μοιάζει να κινείται μεταξύ διαφόρων καταστάσεων ακολουθίας, αποφασίζοντας είτε να εμμείνει στα αεροπλάνα, είτε στον ήπιο ρυθμό της θάλασσας -και τα δύο ακούγονται μεταξύ των κοιλοτήτων, και τα δύο ένα βαθύ μπλε. Το SAF υπήρξε κάποτε ένα μοναδικό εργοστάσιο ντομάτας, και ήδη από την είσοδο σε εισάγει σε ένα κεκλιμένο τετράγωνο. Από τη μία μεριά, το Βιομηχανικό Μουσείο Ντομάτας “Δ. Νομικός” στέκεται ως άμεση επίκληση στην ιστορία, και από την άλλη μία σειρά από πόρτες καλεί τον επισκέπτη να ανακαλύψει το Project Removement, ένα project εικαστικών τεχνών, το οποίο διαρκεί από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Σε επιμέλεια της Μαρίας Βασαριώτου, το Project Removement “έχει ως στόχο να επανερμηνεύσει, αποδώσει και παρουσιάσει συνθετικά την κίνηση ή/και μεταβολή που χαρακτηρίζει ένα τόπο, μέσα από την δημιουργική χρήση διαφορετικών μέσων”. Ιδιαίτερα ισχυρή πρόταση, η οποία μάλιστα υπόσχεται μία πλειάδα φαινομενικά αντικρουόμενων συλλήψεων, είτε αυτές είναι το φυσικό και τεχνητό, το στατικό και το χαωτικό, το λογικό και το καλλιτεχνικό. Από την είσοδο ωστόσο, αυτός ο κόσμος αντιθέτων, αδυνάτων και στρεβλωμένων προσδοκιών σε κατακλύζει. Αυτός ο τόπος είναι το αποτέλεσμα αρκετών καλλιτεχνών και περιλαμβάνει δύοο ατομικές εγκαταστάσεις, από τους καταξιωμένους Zilvinaw Kempinas και Γιώργο Μαραζιώτη, μία φωνητική εγκατάσταη της Στέλλας Μπολωνάκη και μία συλλογική εγκατάσταση υπό την καθοδήγηση των Γεωργίας Δαμιανού, Όλγα Μπογδάνου, Άννα Μαρία Σαμαρά σε συνεργασία με 29 σπουδαστές και αποφοίτους του Τμήματος Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Φλώρινας. Κάθε εγκατάσταση πραγματεύεται τους στόχους του Project Removement με ακεραιότητα και γλαφυρό ύφος, του οποίου μπορώ να δώσω μόνο μια αίσθηση, αλλά για να την ζήσει θα πρέπει να επισκεφθεί την πιο ενδιαφέρουσα έκθεση της Σαντορίνης.
Η εγκατάσταση του Zilvinas Kempinas αυτή που εντυπωσιάζει άμεσα, κυρίως χάρη στην άμεση και εκπληκτική χρήση του χώρου. Το κατώφλι συναντάει ένα από τα γλυπτά του Kempinas, το οποίο εκ πρώτης όψεως μοιάζει με ένα συντριβάνι στο επίπεδο του εδάφους από μαύρο λάδι. Κι υπάρχει κι ακόμα ένα τέτοιο γλυπτό με το οποίο μοιράζεται το χώρο• δύο ανεμιστήρες, τοποθετημένοι αντικρυστά ο ένας στον άλλο με δύο δαχτυλίδια από ταινία να συνδέουν τα μενόμενα φτερά τους. Και τα δύο αυτά γλυπτά στρεβλώνουν την πραγματικότητα, ξεγελώντας το μάτι με την βίαιη περιστροφική κίνησή τους. Ένα από τα βασικά υλικά που χρησιμοποιεί ο Zilvinas Kempinas είναι ο αέρας, ένα αόρατο, κι όμως θεμέλιο κομμάτι της δουλειάς του. Το υπόλοιπο είναι μαύρο πλαστικό, ένα σκληρό και δυσάρεστο στην όψη υλικό, το οποίο όμως χρησιμοποιείται τόσο όμορφα από τον αέρα, που είναι αδύνατο να μην ενθουσιαστείς από την αλληλεπίδραση του συνθετικού με το φυσικό, ειδικά σε έναν κλειστό χώρο, όπου τα στοιχεία δεν μπορούν να έχουν τον έλεγχο έναντι των χρηστών. Το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη για την περιστροφή (κυκλικές και επαναληπτικές κινήσεις) και η διαμάχη φυσικού/τεχνητού συνδέονται από τα δύο light box, τα οποία -μαζί με τα γλυπτά-ανεμιστήρες- ορίζουν μία ευθεία στο χώρο. Αυτές οι φωτιζόμενες κατασκευές φαίνεται να προσομοι΄ζουν τόσο το φεγγάρι όσο και τα ωάρια, δύο βασικές κυκλικές δυνάμεις, μία σχετική με τις φυσικές παλιρροιακές δυνάμεις, και μία με το περιβάλλον της εσωτερικής βιολογικής δημιουργίας. Και οι δύο θεωρούνται γυναικείες εικόνες. Παρ’ όλ’ αυτά, εκεί που το ωάριο χαρακτηρίζεται από μία εσωτερική θηλυκότητα, το φεγγάρι την έχει αποκτήσει από την ανθρώπινη ποιητική και καλλιτεχνική προσέγγιση (ίσως μία πιο συνθετική θηλυκότητα). Η εγκατάσταση του Kempinas μας προσφέρει μία άκαμπτη σύγκρουση: μία αίσθηση σύγχυσης και εξωτερικής κοσμικότητας, εντός μίας παρούσας κατάστασης του είναι.
Η έκθεση “Still” του Γιώργου Μαραζιώτη είναι μία πιο σύνθετη και ευφυής καλλιτεχνική έρευνα. Παρατηρούμε μία ευθεία αντίθεση με την εγκατάσταση του Kempinas, κι αυτό γιατί όταν μπεις στην έκθεση του Μαραζιώτη κυριαρχεί η ησυχία. Ο Γιώργος περιέγραψε την ησυχία αυτή όπως αυτή της μεταβολής, μίας σχεδόν θρησκευτικής άπνοιας. Κι όμως, ο τρόπος που ο Μαραζιώτης προσελκύει τους επισκέπτες μέσα από τον μακρύ και ήπια κεκλιμένο χώρο. Με μία κυριολεκτική προσέγγιση επίσης, γιατί το κεντρικό έκθεμα διαχωρίζεται με έναν τοίχο και μία μικρή σκάλα. Πρέπει να την ανέβεις και να βρεθείς σε μία άβυσσο πριν αυτή την δήλωση αιωνιότητας, πριν να αντικρύσεις τη λέξη “FOREVER”, από λευκό φως. Ο Γιώργος πειραματίζεται εξίσου με τις αντικρουόμενες ιδέες, της φυλάκισης και της ελευθερίας, της απαλότητας και της σκληρότητας. Το φως του “Για Πάντα” είναι από νέον, και πολύ προσωρινή για το όνομά της (ούτε μία εγκατάσταη διαρκείας τριών μηνών μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό τον τίτλο). Αναγκάζεσαι να αμφισβητήσεις την πραγματικότητα της αιωνιότητας, επί της ουσίας, την πραγματικότητα των εκθεμάτων του Μαραζιώτη, γιατί το κάθε ένα θυμίζει κάτι που δεν είναι. Μία λευκή κολώνα υψώνεται στο κέντρο του δωματίου, και μοιάζει να ξεχειλίζει από ένα παρόμοιο μαύρο λάδι, όπως το συντριβάνι του Kempinas, αλλά είναι στην πραγματικότητα στερεό. Τρία γλυπτά από κατεστραμμένο χαρτί, στην πραγματικότητα από καμβά, κοσμούν την αριστερή πλευρά του τοίχου και σχεδόν απέναντί τους, ένα μικρό γλυπτό με προεξέχοντες βράχους, από μία γυαλιστερή πολύτιμη (στην όψη) ουσία. Ο Μαραζιώτηε κόβει την ανάσα με την δουλειά του, σε κάνει να αμφισβητείς την ερμηνεία σου και παρουσιάζει μία στατικότητα και απαλότητα στην σκληρότητα ή την κίνηση. Μια όμορφη αντανάκλαση της Σαντορίνης, η οποία μάλιστα δείχνει ότι ο Γιώργος σκέφτηκε αρκετά προτού παρουσιάσει αυτά τα κομμάτια στο συγκεκριμένο νησί, διότι ολόκληρη η εγκατάσταση ενσωματώνει την ίδια σταθερή κίνηση στο μοναδικό ηφαιστειακό νησί. Μία κίνηση ζέστης και μετατόπισης κάτω από την επιφάνεια, μία σκληρότητα• αλλά πάνω από το έδαφος, μία απαλή ανάσα ζωής, μιας αμφίδρομης κίνησης. Το ενερό ηφαίστειο, εξηγεί, κάνει τους κατοίκους της Σαντορίνηας να αναρωτιούνται για την μακροβιότητα της κατοικίας τους, και για αυτό το λόγο το “Forever” ταιριάζει τόσο πολύ εδώ, επειδή προωθεί την ιδέα του μόνιμου, της αμφισβήτησης της ζωής. Τα έργα του Γιώργου ξεκάθαρα βρίσκονται στα όρια, αλλά αυτά τα όρια παραβιάζονται με μία ιδιαίτερη ευφυΐα πέρα από τα δικά του χρόνια• ένας φιλοσοφικός εύστροφος νους κάτω από μία ήρεμη και συγκεντρωμένη σοφία.
Η υπόλοιπη έκθεση ήταν εξίσου ενδιαφέρουσα, κυρίως χάρη στον τρόπο που ο κάθε καλλιτέχνης έμοιαζε να τροφοδοτεί τον άλλο. Υπάρχει μία πρόδηλη συνοχή μεταξύ των έργων, όπως και ένας σαφής διαχωρισμός της καλλιτεχνικής άδειας και εννοιοποίησης του προεξάρχοντος αντικειμένου του Project Removement. Η ομαδική έκθεση προσέφερε μία εξαιρετική δουλειά, η οποία κάλυπτε ολόκληρο τον χώρο της αποθήκης και έδινε την αίσθηση ότι περπατάς των ωκεανό στο όριο της ακτής, μια αδιευκρίνιστη γραμμή ανάμεσα στον επισκέπτη, τον καλλιτέχνη, το έργο τέχνης να γεμίζει το χώρο με ένα ήρεμο χάος. Ιδιαίτερα δελεαστικό ήταν το γεγονός ότι οι επισκέπτες μπορούσαν να τραβήξουν μία σελίδα από τα βιβλία που κρέμοντας και να το πάρουν μαζί τους. Μία διφορούμενη κίνησηε, αλλά θα μπορούσε να θεωρηθεί μία διορατική κίνηση για την installation art. Γιατί, για να εκτεθεί κάποιος καλλιτέχνης, πρέπει να μετατοπιστεί κάποιος άλλος. Η ομάδα πέτυχε εκπληκτική συνέχεια μεταξύ των δουλειών της, δεδομένου ότι όταν περισσότερα από 30 άτομα δουλεύουν πάνω σε μια εγκατάσταση, η σύγκρουση είναι αναπόφευχτη. Στην πραγματικότητα, τόσο η ομαδική δουλειά, όσο και η έκθεση στο σύνολό τους, τα πήγαν περίφημα, με την υπέροχη συνοδεία ωραίων τοπικών κρασιών, τυριών και πολλή συζήτηση.
Το περιοδικό OZON θα ήθελε να ευχαριστήσει όσους έκαναν το Project Removement πραγματικότητα, την SAF Gallery και όσους έκαναν την διαμονή μας στο νησί όμορφη.
*Words by Oisin Fogarty Graveson.
