Το μεγάλο και ιστορικό κτιριακό συγκρότημα Clementinum στην Πράγα, με την εντυπωσιακή μπαρόκ βιβλιοθήκη του, ιδρύθηκε από τους Ιησουίτες, μετά την άφιξή τους στη Βοημία, το μακρινό 1556.
Στην αρχή, τα μέλη της τάξης ζούσαν σε μία πρώην Δομινικανή Μονή, αλλά το 1653 άρχισαν να επεκτείνουν τις εγκαταστάσεις τους. Η ανασυγκρότηση διήρκεσε πάνω από 170 χρόνια, οπότε στο Clementinum (“Klementinum” στα τσεχικά) συναντά κανείς σήμερα μία μεγάλη ποικιλία από αρχιτεκτονικά στιλ και ρεύματα. Το πανέμορφο και ιδιαίτερο αυτό κτιριακό συγκρότημα καλύπτει μία έκταση 2 εκταρίων, αποτελώντας ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Στον σχεδιασμό του συμμετείχαν έμπειροι αρχιτέκτονες, όπως ο Carlo Lurago, ο Franz Maximilian Kanka και ο Kilian Ignaz Dientzenhofer.
Οι Ιησουίτες λειτούργησαν εκεί και ένα σχολείο, ήδη από τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του, το οποίο μεταγενέστερα, εν έτει 1622, προήχθη σε πανεπιστήμιο! Εκτός από τις αίθουσες διδασκαλίας και τα υπνοδωμάτια για την κοινότητα, οι Ιησουίτες έχτισαν επίσης μία μεγαλοπρεπή βιβλιοθήκη, ένα τυπογραφείο, ένα φαρμακείο, το θέατρο και φυσικά αρκετές εκκλησίες. Το Clementinum συγχωνεύθηκε με το Πανεπιστήμιο του Καρόλου (Charles-Ferdinand University) το 1654, μαζί με τη συλλογή της βιβλιοθήκης του. Το νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Charles-Ferdinand στο Clementinum φιλοξενούσε φιλοσοφικές και θεολογικές σχολές. Αργότερα, το 1773, οι Ιησουίτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή, αλλά το πανεπιστήμιο παρέμεινε. Μετά τη διαίρεση του πανεπιστημίου σε τσεχικά και γερμανικά τμήματα το 1882, μόνο το τσεχικό τμήμα έμεινε αλώβητο. Εν τέλει, το 1930, η φιλοσοφική σχολή μεταφέρθηκε σε ένα νέο κτίριο, και το Clementinum έγινε έδρα της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
Το Clementinum αναφέρεται και στο “The Secret Miracle” του Jorge Luis Borges. Ο βασικός χαρακτήρας βλέπει σ’ ένα όνειρό του τη βιβλιοθήκη του Clementinum, όπου οι βιβλιοθηκάριοι ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν τον Θεό σ’ ένα από τα βιβλία της βιβλιοθήκης. Τότε, ένας από τους βιβλιοθηκάριους του λέει: «Ο Θεός βρίσκεται σε ένα γράμμα, μιας σελίδας, σε ένα από τα 400.000 βιβλία του Clementinum. Οι πατέρες μας και οι πατέρες των πατέρων μας έψαχναν γι’ αυτήν την επιστολή. Μάλιστα, εγώ ο ίδιος τυφλώθηκα ψάχνοντας για αυτό». Στη συνέχεια, ένας αναγνώστης εισέρχεται και παραδίδει έναν άτλαντα στον κεντρικό ήρωα, λέγοντάς του πως αυτός ο άτλας είναι άχρηστος. Με τη σειρά του, λοιπόν, ο πρωταγωνιστής ανοίγει τυχαία το βιβλίο και βρίσκει έναν χάρτη της Ινδίας, και αγγίζοντας ένα από τα ελάχιστα γράμματα που είχε πάνω του, βρίσκει τον Θεό.
Στις μέρες μας δεν είναι λίγοι εκείνοι που λένε, πως η βιβλιοθήκη του Clementinum είναι η πιο όμορφη στον κόσμο! Κλασική φινέτσα, αριστοκρατική ομορφιά και μπαρόκ γοητεία αγκαλιάζουν μία σπάνια συλλογή βιβλίων, σε έναν άκρως ατμοσφαιρικό χώρο, που μοιάζει να έχει βγει από κάποιο παραμύθι. Οι αναγεννησιακές τοιχογραφίες του Jan Hiebl, ο διακριτικός φωτισμός, τα ζεστά χρώματα και οι χρυσές λεπτομέρειες συναπαρτίζουν ένα λιλιπούτειο σκηνικό. Περιπλανώμενος κανείς εκεί μπορεί να βρει λογοτεχνικά αριστουργήματα, εντυπωσιακούς χάρτες, ιδιαίτερα ρολόγια δαπέδου και εικόνες ενός κόσμου που χάθηκε πια οριστικά. Οι εμπνευστές αυτής της βιβλιοθήκης οραματίστηκαν πριν από πολλούς αιώνες ένα αληθινό παλάτι για τα βιβλία, και ο χρόνος απέδειξε πως τελικά τα κατάφεραν, κληροδοτώντας σήμερα στην ανθρωπότητα ένα αληθινό κομψοτέχνημα, που μόνο θαυμασμό προκαλεί στην όψη.
Από τον Νικόλαο Μπάρδη