Μία μεγάλη γιορτή της τέχνης και των καλλιτεχνών! Αν υπήρχαν ακόμα τελάληδες στους δρόμους της Βενετίας, αυτά θα ήταν τα μαντάτα που θα μετέφεραν στον κόσμο. Ύστερα από ένα χρόνο μεγάλων πολιτικών αναταράξεων, με την κοινωνία να ψάχνει να βρει τρόπο να κατανοήσει εκ νέου τι είναι αλήθεια και τι ψέμα στον κοινό λόγο, μια κραυγή «Ζήτω η Τέχνη! Ζήτω οι Καλλιτέχνες!», επιχειρεί να δημιουργήσει ένα κύμα αντίστασης. Όχι μέσω της πολιτικής, μα χρησιμοποιώντας φόρμες, σχήματα, υλικά, ήχους, κατασκευές και όψεις πίσω από την κουρτίνα, αποκαλύπτοντας τις κρυφές ζωές των καλλιτεχνών.
Αυτή η ζητωκραυγή, όμως, σε ένα περιβάλλον όπου κάθε δήλωση από τη μία χάνει το νόημά της και την ίδια στιγμή, μετουσιώνει μία καινούργια πραγματικότητα, σαν μια συνεχή δημιουργία παράλληλων συμπάντων, δεν αρκεί. Μια έκθεση αυτού του μεγέθους δεν μπορεί σήμερα να ψάχνει για καταφύγιο στο ασφαλές περιβάλλον της καλλιτεχνικής πράξης.
Θα ήταν αδύνατο για οποιονδήποτε επισκέπτη της Biennale να μη βρει έστω κάποιο έργο στην κεντρική έκθεση που να μην τον ικανοποιήσει. Το αντίθετο, να στηθεί μια έκθεση αποτελούμενη μόνο από κακά έργα, θα ήταν τρομερό επίτευγμα για οποιονδήποτε επιμελητή! Στη Viva Arte Viva, δεν είναι η ποιότητα των έργων που προβληματίζει, αλλά η ιστορία εκείνη που αποφασίστηκε να παρουσιαστεί μέσα από το σύνολο αυτών. Η γιορτή ως αντίδοτο στα αδιέξοδα που έχουμε περιέλθει. Θυμίζει λίγο τους στίχους του Αγγελάκα στο τραγούδι «Δε θέλουμε θλιμμένους στη γιορτή μας» (Τρύπες, 1985).
Το έργο εκείνο που αποτυπώθηκε στο ασυνείδητό μου και έμεινε μαζί μου όλες τις μέρες των εγκαινίων, ήταν αυτό του John Waters, του καλτ σκηνοθέτη της ταινίας Pink Flamingos -ο τίτλος του στα ελληνικά: Πινακίδα με το μήνυμα “Σπουδάστε Τέχνη! – Είτε για το πρεστίζ είτε από κακία!” (Study Art Sign – For Prestige or Spite, John Waters, 2007). Ένα μήνυμα γεμάτο ειρωνεία το οποίο όμως περιγράφει άψογα το περιβάλλον του.
Πιο δίπλα, τα έργα του Edi Rama (b.1964 Tirana). Ένας καλλιτέχνης, πρωθυπουργός Βαλκανικής χώρας, πρώην δήμαρχος Τιράνων, και πρωταθλητής στο μπάσκετ. Η επιλογή του για την κεντρική έκθεση αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης. Η πολιτική κατάσταση στη γειτονική Αλβανία είναι πλέον ασταθής και κατά κάποιο τρόπο, έργο και καλλιτέχνης προσωποποιούν το μήνυμα του Waters.
Η Γερμανία κέρδισε ένα ασυνήθιστο double στη Βενετία, κερδίζοντας το Χρυσό Λέοντα και για το Εθνικό της περίπτερο με την Anne Imhof (b. 1978 Giessen) και ένας Γερμανός καλλιτέχνης, o Franz Erhard Walter (b.1939, Fulda), το βραβείο της κεντρικής έκθεσης. Οι δύο καλλιτέχνες δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί στο έργο τους. Η πρώτη με έντονη παρουσία, δυναμική, με προβοκατόρικο περφόρμανς, γεμάτο σκοτεινές πτυχές και σεξουαλικότητα. Ο δεύτερος, ήρεμος, φωτεινός, με χρώμα και ενδοσκοπικός. Και οι δύο όμως απολύτως ακριβείς και σχολαστικοί.
Πριν το βραβείο η πλειοψηφία των επισκεπτών προσπερνούσε το έργο του Walter στην Arsenale. Αντιθέτως, ουρές -στις οποίες έπρεπε κάποιος να περιμένει για πάνω από μία ώρα, σχηματίζονταν έξω από την περφόρμανς, Faust, της Imhof. «Το έργο μου αντιπροσωπεύει τη χάρη των σκέψεων, την ελευθερία, το δικαίωμα στη διαφορετικότητα, στην αντίθεση μιας ψευδούς κανονικότητας της γενετήσιας ταυτότητας και την υπερηφάνεια του να είσαι γυναίκα σ’ αυτόν τον κόσμο», δήλωσε η καλλιτέχνιδα κατά τη βράβευσή της. «Ένα έργο που θέτει επίκαιρα ερωτήματα για τους καιρούς που ζούμε», έγραψε ο διεθνής τύπος. Το μόνο που μπορώ εγώ να προσθέσω είναι ότι όταν industrial soundtrack συνοδεύουν εκθέσεις μόδας και μοντέλα κάνουν headbanging, η εμπειρία δεν μεταμορφώνεται σε black metal συναυλία. Η τσάντα Ikea/Balenciaga ίσως αποτελεί το καλύτερο δυνατό παράδειγμα γι’ αυτό.
* Την Ελλάδα εκπροσώπησαν οι Γιώργος Σαπουντζής, στην κεντρική έκθεση με το έργο Sculptures can not eat (2017) και ο Γιώργος Δρίβας στο ελληνικό περίπτερο με το έργο Laboratory of Dilemmas (2017).
labiennale.org
Μέχρι 26 Νοεμβρίου 2017.
Από τον Νικόλα Βεντουράκης