Ζωγραφική, φωτογραφία, βίντεο, γλυπτική, αφίσες, ταινίες, καλλιτεχνικές εκδόσεις – ο John Baldessari τα είχε κάνει όλα και είχε βρει την αναγνώριση που κάθε καλλιτέχνης ίσως ονειρεύεται.
Είχε συμμετάσχει στην Documenta, στην Μπιενάλε της Βενετίας, που τον τίμησε το 2009 με Χρυσό Λέοντα για το συνολικό του έργο, έζησε τη μεγάλη αναδρομική έκθεσή του στην Tate Modern, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Βαρκελώνη, τιμήθηκε με το Εθνικό Μετάλλιο Τεχνών των ΗΠΑ από τον Μπαράκ Ομπάμα το 2014, εμφανίστηκε ακόμα και σε επεισόδιο των Simpsons το 2018. Εν ολίγοις, ήταν ένας πολύ αγαπητός και δημοφιλής καλλιτέχνης. Γιατί όμως;
Όχι μόνο επειδή ήταν ο «νονός της εννοιολογικής τέχνης», όπως λέγεται και στο μικρό ντοκιμαντέρ του, στο οποίο περιγράφει την πορεία του, κατά παράκλησή του, ο Tom Waits – αλλά και επειδή εμπλούτισε στην εννοιολογική τέχνη με χιούμορ και ανεπιτήδευτη ειρωνία, που την έκαναν πιο προσιτή από εκείνη, λόγου χάρη, του ντανταϊστή Marcel Duchamp. Επιπλέον, ο Baldessari ήταν πολύ αγαπητός και επιδραστικός δάσκαλος, που δεν αντιμετώπιζε τη διδασκαλία ως μια προσπάθεια να μάθουν οι μαθητές να δημιουργούν μεγαλειώδη έργα, ζωγραφίζοντας, όπως στα παλιομοδίτικα ατελιέ, αλλά ως ένα σύγχρονο πεδίο δημιουργίας, όπου ο σπουδαστής μπορεί να χρησιμοποιήσει και διάφορα άλλα μέσα. Χάρη στη διδασκαλία του στο CalArts (Ινστιτούτο Τεχνών της Καλιφόρνιας) και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, το Λος Άντζελες έγινε ουσιαστικά η πρωτεύουσα της καλλιτεχνικής δημιουργίας στις Η.Π.Α. και ένα από τα σημαντικότερα κέντρα τεχνών διεθνώς.
Γεννήθηκε το 1931 και ξεκίνησε να ζωγραφίζει έργα ημι-αφαιρετικής τέχνης, ωστόσο σταδιακά άρχισε να απομακρύνεται από τη ζωγραφική και τα ίδια του τα έργα, τα οποία τελικά αποτέφρωσε στο Cremation Project του το 1970 – μία άκρως συμβολική πράξη, παραδέχτηκε αργότερα ο ίδιος – για να αρχίσει να ασχολείται με μια ποικιλία διαφορετικών μέσων, ενώ πολύ συχνά ενσωμάτωνε στα έργα του λέξεις ή φράσεις.
«Αυτό που κάνει ο καλλιτέχνης είναι να βάλει μπρος το μυαλό σου και να σε κάνει να δεις κάτι με φρέσκια ματιά. Ο καλλιτέχνης δίνει ξανά ζωή στα στερεότυπα», έλεγε, και το αποδείκνυε, λόγου χάρη, με τα φωτογραφικά κολάζ του, όπου τοποθετούσε πολύχρωμες ποπ κουκίδες. Το να δίνει καινούριο νόημα μέσω της τέχνης σε οτιδήποτε, κατορθώνoτας ταυτόχρονα να το κάνει με μια ανεπιτήδευτη ελαφρότητα μακριά από ακαδημαϊσμούς, παρότι καθηγητής ο ίδιος, ήταν αυτό που τον χαρακτήρισε. «Απλώς κοιτάζω κάτι και λέω: γιατί αυτό δεν είναι τέχνη; Γιατί δε θα μπορούσε να είναι τέχνη;», δήλωνε ο ίδιος σε συνέντευξή του το 2008.
Τελικά, η αναγνώριση που κέρδιζε όσο περνούσαν τα χρόνια, η μεγάλη αναδρομική έκθεσή του που ταξίδεψε στα μεγάλα μουσεία και ο τρόπος που την υποδέχτηκαν οι κριτικοί, απέδειξε ότι αυτό που κατάφερε για τη σύγχρονη τέχνη ήταν να τοποθετήσει εντός θέματος και συζήτησης την ειρωνεία, το χιούμορ και την τοπικότητα, όπως εξηγεί και ο διευθυντής του Hirshhorn Museum and Sculpture Garden της Ουάσιγκτον, Michael Govan: «Όλα αυτά τα πράγματα που αρχικά φαίνονταν τόσο ελαφρά, σε σύγκριση, ας πούμε, με τη σοβαρότητα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, έγιναν κύρια θέματα της σύγχρονης τέχνης».
Δες το ντοκιμαντέρ με αφηγητή τον Tom Waits:
Με πληροφορίες από New York Times, Artsy, Artnet News, Guardian