Κείμενο: Μανώλης Κρανάκης
Σε μια στιγμή σπάνιας κινηματογραφικής ακρίβειας, ένας σκηνοθέτης επαναδιαπραγματεύεται τα όρια ανάμεσα στο ανθρώπινο και το θεϊκό παραδίδοντας μια ταινία που σε προκαλεί να… πιστέψεις.
Με μια εμπειρία. Με αυτό μοιάζει το ‘Ενώπιον Θεών και Ανθρώπων’ του Γάλλου Xavier Beauvois που απέσπασε δικαίως το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο φετινό φεστιβάλ Καννών. Μια εμπειρία από αυτές που σπάνια συναντάς στο σύγχρονο σινεμά της φορτωμένης αφήγησης, της ταχύτητας και της απροκάλυπτης προπαγάνδας. Αφήνοντας πίσω του όσα τον ανακήρυξαν κάποτε ως ‘τρομερό παιδί του γαλλικού σινεμά’ (το ‘N’Οublie Pas que Tu Vas Mourir’ είχε κερδίσει το ίδιο βραβείο στο φεστιβάλ Καννών το 1995), ο Beauvois επιστρέφει με αυτήν την ταινία στις βασικές αρχές του σινεμά για να καταγράψει μια αληθινή – και άγνωστη στους περισσότερους – ιστορία. Μια μικρή ομάδα Γάλλων καθολικών μοναχών ζει σε ένα μοναστήρι στην Αλγερία της δεκαετίας του 90’. Η καθημερινότητά τους είναι αρμονικά μοιρασμένη ανάμεσα στα καθήκοντα τους και στην συνύπαρξη τους με την φτωχική αγροτική κοινότητα που ζει στις παρυφές της Μονής. Ο εμφύλιος πόλεμος, όμως, μαίνεται και δεν θα αργήσει η στιγμή που οι οκτώ μοναχοί θα βρεθούν μπροστά στην πιο καθοριστική απόφαση της ζωής τους. Η απειλή ότι οι εξτρεμιστές ισλαμιστές θα τους εκτελέσουν (ως σύμβολα ξενόφερτης πίστης και ισχύος) είναι υπαρκτή και ο χρόνος τους μετράει ανάποδα. Η κυβέρνηση τους θέλει να φύγουν, ο απλός λαός εκλιπαρεί να μην τους εγκαταλείψουν, οι ίδιοι πρέπει να αποφασίσουν αν θα ακολουθήσουν το ένστικτο της επιβίωσης, ή την πίστη που τους οδήγησε να τάξουν τη ζωή τους σε κάτι πέρα από την ύλη, το σώμα, τη ζωή και το θάνατο.
Τον Μάρτιο του 1996 οι μοναχοί αιχμαλωτίστηκαν, κρατήθηκαν ως όμηροι και εκτελέστηκαν. Σήμερα, έχουν μείνει στην ιστορία ως ‘Οι Μάρτυρες της Μονής Άτλας’. Καταγράφοντας τις τελευταίες εβδομάδες της ζωής των οκτώ μοναχών, ο Beauvois δεν θα παραλείψει να αποτυπώσει μια ταραγμένη ιστορικά περίοδο της σύγχρονης ιστορίας. Και το κάνει με απόλυτη γνώση της διαχρονικότητας μιας ανοιχτής πληγής που αιμορραγεί ακόμη και σήμερα. Η κάμερα του όμως δεν βρίσκεται εκεί για να ολοκληρώσει ένα ιστορικό δράμα πολιτικών απολήξεων. Το βλέμμα του είναι αυστηρά στραμμένο στην μεγάλη ‘απόφαση’. Στα πρόσωπα οκτώ ανθρώπων που θα αναμετρηθούν με την πίστη τους, την αποστολή τους και κυρίως την αντοχή τους. Σε όσα οδηγούν κάθε άνθρωπο να ξεπεράσει την γήινη υπόστασή του αγγίζοντας έστω και για λίγο το ‘καθ’ομοίωσιν’. Αν το καταφέρνει, είναι γιατί η σκηνοθετική του ακρίβεια και σιγουριά αναμετριέται κάθε δευτερόλεπτο με την αμφιβολία και τις αναστολές των ηρώων του. Η σύγκρουση των δύο αυτών αντίθετων πόλων δεν γεννά μόνο μια διαδρομή βασανιστικά ‘αποκαλυπτική’ και μια τουλάχιστον
συγκλονιστική σκηνή ανθολογίας (υπό τους ήχους της ‘Λίμνης των Κύκνων’ του Tchaikovsky) αλλά και μια από τις σπουδαιότερες ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ πάνω στην πίστη. Πάνω και πέρα από θρησκείες, εθνικότητες και πολιτικές ιδεολογίες.
*Το ‘Ενώπιον Θεών και Ανθρώπων’ θα βγει στις ελληνικές αίθουσες στις 18 Νοεμβρίου.