Ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης, σκηνοθέτης των “Black Out” (1999) και “J.A.C.E.” (2012), ίδρυσε το 1994 την κινηματογραφική εταιρεία παραγωγής Pausilypon Films η οποία ψάχνει ιστορίες που ξεπερνούν τα σύνορα και τα στερεότυπα με ήρωες ανθρώπους που συχνά παραμελούνται.
Την Τετάρτη 1/11 προβλήθηκε το νέο ντοκιμαντέρ του, “Greek Animal Rescue”, μια κινηματογραφική αλληγορία όσων συμβαίνουν τα τελευταία επτά χρόνια στην Ελλάδα, βασισμένη σε αληθινές ιστορίες που διαδραματίζονται σε γειτονιές «αόρατες» γύρω από την Αθήνα. Οι ιστορίες των αδέσποτων ζώων του Greek Animal Rescue αποτυπώνουν όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα της κρίσης και κινητοποιούν μια φιλοζωική από το Λονδίνο να ξεκινήσει μια πανευρωπαϊκή εκστρατεία για τα ‘Greekies’, τα αδέσποτα από την Ελλάδα που είναι τόσο δημοφιλή για υιοθεσίες στο εξωτερικό.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με ένα τόσο ευαίσθητο θέμα που όμως δε φαίνεται να απασχολεί όσο θα έπρεπε το ευρύ κοινό;
Η Βέσνα που ήρθε με τον άντρα της για τουρισμό το 1989, αναστατώθηκε με τα παρατημένα -ή σκοτωμένα- ζώα στους δρόμους της Ελλάδας και γυρνώντας στο Λονδίνο έγραψε δύο άρθρα σχετικά. Μέσα σε 3 μέρες άρχισαν να φτάνουν οικονομικές προσφορές από τους αναγνώστες κι έτσι ιδρύθηκε η οργάνωση GREEK ANIMAL RESCUΕ, που από τότε υποστηρίζει τις ελληνικές φιλοζωικές ομάδες με φάρμακα, τροφές και προωθώντας υιοθεσίες. Όταν τη συνάντησα, ζούσε σε ένα κήπο όπου ήταν θαμμένα 17 ελληνικά αδέσποτα, που είχε υιοθετήσει η ίδια όλα αυτά τα χρόνια και το καθένα σηματοδοτούσε μια ιστορία: π.χ. χτυπημένο στην Κηφισίας ή παρατημένο στην Κρήτη. Εκείνη την εποχή ζούσε με 8 greekies (=αδέσποτα από την Ελλάδα) άλλο ακρωτηριασμένο με 3 πόδια, άλλο με το μισό πρόσωπο παραμορφωμένο κι άλλα βασανισμένα που είχαν αρχίσει να ξεχνάνε το παρελθόν τους και τρέχανε πίσω της ευτυχισμένα. Σε ένα από τα ταξίδια της στην Ελλάδα, η Βέσνα, με οδήγησε σε μια ομάδα, ΤΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ που δημιουργήθηκε μέσω Facebook από Αθηναίους που έβλεπαν κάθε μέρα κι άλλα ζώα παρατημένα να περιφέρονται σε επικίνδυνους δρόμους γύρω από τον Ασπρόπυργο. Έτσι φτιάχτηκε η ομάδα κι άρχισαν να κατεβαίνουν κάθε Σάββατο στην περιοχή προσπαθώντας να βοηθήσουν αυτά τα ζώα με κάθε τρόπο: πέρα από την προσωπική τους συνεισφορά, η βοήθεια της GREEK ANIMAL RESCUΕ έγινε σημαντική. Μαζί τους αρχίσαμε να κατεβαίνουμε κι εμείς, πιο πολύ ως εθελοντές παρά ως κινηματογραφικό συνεργείο. Όταν βλέπεις ένα ζώο πεινασμένο και διψασμένο, παρατημένο σε μια εφιαλτική περιοχή, με ερλίχεια, με αφροδίσια, άλλοτε τραυματισμένο από αυτοκίνητα ή από ασυνείδητους σαδιστές, προτεραιότητα δεν έχει το πλάνο που θα γυριστεί αλλά οι πιθανοί τρόποι σωτηρίας αυτού του ζώου. Έτσι παρακολουθώντας τους και βοηθώντας τα Φαντάσματα άρχισε να γυρίζεται η ταινία διστακτικά και με αργούς ρυθμούς καθώς ανακαλύπταμε ανεξερεύνητες περιοχές 10 λεπτά μακρυά από την Αθήνα, με αποκλεισμένους κι «αόρατους» καταυλισμούς, χωριά αυθαίρετα που δεν καταγράφονται σε χάρτες και αδέσποτα: πολλά παρατημένα ζώα από αμείλικτους κυνηγούς -που θεωρούν άχρηστα τα σκυλιά τους μετά από τον παραμικρό τραυματισμό- ή από οικογένειες που τα αγόρασαν από pet shops αλλά μετά δεν είχαν τρόπο να τα φροντίσουν. Η περιπέτεια συνδρομής αυτών των ζώων με την ομάδα των Φαντασμάτων ήταν μια πολύτιμη υποστηρικτική διαδικασία, καταρχήν για μένα, σε μια περίοδο που είχα αρχίσει να αμφιβάλλω για το μέλλον και τις προοπτικές της ζωής μας σ’ αυτό τον τον τόπο· με έκανε να ελπίσω πως δεν έχει χαθεί η ελπίδα και πώς μπορεί να δρομολογηθεί κάτι ουσιαστικό από νέα παιδιά που δεν υποκύπτουν στην απογοήτευση, στην παραίτηση, στο –λογικό αλλά παραπλανητικό- θυμό και στα χρυσαυγίτικα πλανερά συνθήματα. Όποιος βοηθάει τα αδέσποτα θα βοηθήσει και τους άλλους χωρίς φυλετικές ετικέτες και στερεοτυπικούς διαχωρισμούς.
Πείτε μας μερικά λόγια τον φιλοζωικό σύλλογο στο Λονδίνο που ασχολείται με τα ελληνικά αδέσποτα ζώα.
Η Βέσνα επιστρέφοντας μετά από μια δίμηνη περιοδεία στην Ελλάδα, πριν δυο χρόνια, πέθανε ξαφνικά στα 60 της και μετά από ένα χρόνο πέθανε και ο άντρας της ο Πώλ. Τα υιοθετημένα αδέσποτά τους ζουν με τις οικογένειες άλλων μελών της GREEK ANIMAL RESCUΕ, που συνεχίζουν το έργο της Βέσνας και δρομολογούν νέες υιοθεσίες στην Ευρώπη για τα greekies που δεν καταφέρνουν να βρουν οικογένειες στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο, το φθινόπωρο, μαζεύονται όλα τα υιοθετημένα greekies της Βρετανίας και κάνουν μια μεγάλη βόλτα. Πρώτη φορά πριν από 5 χρόνια, στο Έσσεξ, συναντήσαμε αυτά τα ζώα με εμφανή τα σημάδια της προηγούμενης δύσκολης ζωής τους (ακρωτηριασμένα, με παραμορφωμένη όψη) να τρέχουν ανέμελα κι ευτυχισμένα σε ένα λιβάδι, περιτριγυρισμένα από ανάδοχες οικογένειες και «θετά αδέλφια» αφού πολλές οικογένειες υιοθετούν μετά από λίγο και δεύτερο και τρίτο αδέσποτο από την Ελλάδα. Τα greekies έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλή στις διαδικτυακές υιοθεσίες ζώων στο εξωτερικό και είναι περιζήτητα γιατί θεωρούνται πιο κοινωνικά, πιο επικοινωνιακά και πιο έξυπνα· ίσως εξαιτίας του δύσκολου παρελθόντος τους. Φέτος ξαναβρεθήκαμε σε αυτή τη γιορτή, στο Σάσεξ, όπου τα περισσότερα από αυτά τα ζώα έχουν επιζήσει (παρά τις δυσοίωνες ιατρικές προβλέψεις) και συμμετείχαν θορυβώδικα και περήφανα σε επινοητικά καλλιστεία.
Τι σας εντυπωσίασε περισσότερο από όσα ζήσατε, είδατε, ακούσατε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων;
Με εντυπωσίασε κι εμένα τον ίδιο το γεγονός πως αυτή η ταινία δε γυρίστηκε με κανονικούς κινηματογραφικούς όρους, αλλά γυριζόταν παρεμπιπτόντως με τον εθελοντισμό και με «κλεμμένες» λήψεις και με μεγάλες αναμονές. Ακόμα, τώρα που τη βλέπω, με εντυπωσιάζουν οι χώροι και οι ιστορίες τους: Ένας αυθαίρετος οικισμός κάτω από μια τεράστια κολώνα της ΔΕΗ που σκιάζει επικίνδυνα τα σπίτια και κρύβει παράνομα κυνοκομεία· ένας απρόσιτος τσιγγάνικος καταυλισμός όπου οι φήμες λένε πως κρύβονται όλα τα σκυλιά ράτσας που έχουν απαχθεί και επιστρέφονται με λύτρα στους ιδιοκτήτες τους· ένα παρατημένο εργοστάσιο περιτριγυρισμένο από μια λίμνη πίσσας όπου πνίγονται ζώα και κινδυνεύουν άνθρωποι· ένα σιδεράδικο που κάηκε τρεις φορές από τις μαφίες της περιοχής και ύψωσε μέσα στα αποκαΐδια του μιαν ανορθόγραφη πινακίδα με το «Παρακαλώ ας τελιώσει εδώ»· ένα τεράστιο εργοστάσιο ανακύκλωσης, το οποίο –λόγω ελλιπών μέτρων προστασίας- μετά από μια αρχική πυρκαγιά καιγόταν για μήνες θέτοντας σε κίνδυνο όλο το λεκανοπέδιο· οι εικόνες από ΤΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ όταν με μάσκες έμπαιναν στη φωτιά για να σώσουν τα αδέσποτα που είχαν εγκλωβιστεί εκεί και τα πανικοβλημένα τσουρουφλισμένα ζώα όταν έβγαιναν από κει· τα βίντεο και οι φωτογραφίες από κινητό όπου πιστοποιούν τη θλιβερή κατάσταση που βρέθηκαν τα greekies πριν να υιοθετηθούν. Όλες οι στιγμές αυτής της ταινίας κρύβουν πίσω τους μια θλιβερή και δύσκολη ιστορία, σαν μια διαρκή υπενθύμιση των όσων ζούμε τα τελευταία χρόνια.
Μπορείτε να μας πείτε για την κατάσταση στην Ελλάδα σε σχέση με τα αδέσποτα σε σύγκριση μάλιστα και με την υπόλοιπη Ευρώπη;
Δυστυχώς είμαστε πολύ πίσω όσον αφορά στη νομοθεσία, στις καθημερινές πρακτικές μας αλλά και στη συνείδηση που έχουμε και τη συμπεριφορά μας απέναντι στα ζώα. Δεν έχει όμως νόημα να αρχίσει μια γκρίνια «τι καλά που γίνεται αλλού και τι χάλια εδώ». Αυτό που έχει σημασία είναι να εντοπιστεί το θέμα σε όλες του τις διαστάσεις, να δοθεί «βήμα» στους φιλόζωους και στις φιλοζωικές, να καταγραφούν τα προβλήματα και οι προβληματικές περιοχές και να δρομολογηθούν οι λύσεις. Να μη φοβηθούμε να μιλήσουμε για στείρωση των αδέσποτων, να μη θεωρήσουμε περιττά τα καταφύγια για τα αδέσποτα ζώα, να μειώσουμε την καχυποψία για τη βοήθεια από το εξωτερικό με ανυπόστατες θεωρίες συνωμοσίας, να δούμε καθαρά γιατί μετατρέπουμε σε εμφύλια διαμάχη ακόμα και την εθελοντική αλληλεγγύη στα παρατημένα ζώα. Υπάρχουν θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν με μεγάλη γκάμα: από πολύ απλά, όπως ο τρόπος που βγάζουμε το σκυλί μας βόλτα ή το μέρος που μένει έως την ηλεκτρονική ταυτότητα κάθε ζώου που λύνει άμεσα πολλά προβλήματα.
Αναφέρετε πως πρόκειται για μια κινηματογραφική αλληγορία ανάμεσα στα αδέσποτα ζώα και τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Ποια θεωρείτε εσείς ότι είναι η «αθέατη» πλευρά της Ελλάδας και ειδικά της Αθήνας;
Αυτή η αθέατη πλευρά που διαδραματίζεται γύρω μας, δίπλα μας (όπως ο Ασπρόπυργος) και την προσπερνάμε γρήγορα με κλειστά τα τζάμια του αυτοκινήτου και κάνουμε πως δεν τη βλέπουμε. Πόσοι από μας δε νιώσαμε greekies τα τελευταία χρόνια, αδέσποτοι και εγκαταλειμμένοι, απελπισμένοι κι έτοιμοι να παραιτηθούμε; Πόσες φορές δε συνειδητοποιήσαμε πως μόνο οι εθελοντές αντιμετωπίζουν καίρια και ουσιαστικά τα προβλήματα σε αυτή τη χώρα κι όχι ο επίσημος κρατικός μηχανισμός και οι φορείς του; Πόσες φορές δεν ελπίσαμε σε βοήθεια από το εξωτερικό και πόσες φορές δεν αμφιβάλαμε για τα κίνητρα της έξωθεν βοήθειας; Πόσοι Έλληνες δεν κατάφεραν να ζουν σαν τα υιοθετημένα greekies ευτυχισμένοι σε νέες πατρίδες και πόσοι δε συνεχίζουν να νιώθουν αδέσποτοι και εγκλωβισμένοι στη χώρα τους;
Θα επιδιώξετε τη φεστιβαλική προβολή του ντοκιμαντέρ σε εγχώρια, αλλά και ξένα φεστιβάλ;
Η ταινία άρχισε τις προβολές της στο Φεστιβαλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ενώ ήταν ακόμα in progress, με κατάμεστες προβολές, sold out μέρες πριν. Η υποδοχή του κοινού ήταν ενθουσιώδης με μεγάλες συζητήσεις μετά την προβολή και οι προβολές συνεχίζονται τον Νοέμβριο, στο Cinedoc (Αθήνα Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις), στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο συνέδριο Animalia και στο 14ο Πανόραμα Οικολογικών ταινιών στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας στις 22/11. Το ταξίδι της σε φεστιβάλ του εξωτερικού αρχίζει το 2018 από το Άμστερνταμ.
Ετοιμάζετε κάτι για το μέλλον;
Ετοιμάζεται με το Ίδρυμα Ωνάση και τη Submarine, στο Άμστερνταμ, μια διαδικτυακή πλατφόρμα για τις 12 ταινίες ντοκιμαντέρ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΟΥΣ όπου θα μπορεί κανείς να δει και την ταινία GREEK ANIMAL RESCUΕ μαζί με νέα υλικά όπου θα βρίσκουν βήμα και «φωνή» διαδικτυακά οι αδέσποτοι ήρωες της ταινίας. Εκεί θα μπορεί να δει κανείς την ταινία και να ανακαλύπτει με διαδραστικούς τρόπους περισσότερες πτυχές του θέματος γεφυρώνοντας χρόνο και τόπους και θα δίνεται η δυνατότητα στο θεατή να συμμετέχει ενεργά. Μαζί με αυτό δουλεύω σε μια κρυφή συνεταιριστική ταινία όπου «συνέταιροι» και «συνένοχοι» είναι το συνεργείο αλλά –κυρίως- οι ήρωες της ταινίας που καθορίζουν το σενάριο και το γύρισμα καθοριστικά. Επειδή μάς ζητάνε να παραμείνουν όλα κρυφά σε αυτή τη διαδικασία, μπορώ να πω μόνο πως πρόκειται πάλι για επινοητικούς δυσκολεμένους ήρωες που ζουν αόρατοι και παλεύουν να γίνουν ορατοί και να διεκδικήσουν μια κανονική ζωή με προοπτικές. Αυτός ο καθημερινός αγώνας είναι συναρπαστικός αφηγηματικά, με συνεχείς ανατροπές που απαιτεί μεγάλη αντοχή κι εγρήγορση. Τα αδέσποτα έδειξαν τον τρόπο με τον οποίο μια ταινία μπορεί να γυρίζεται πιο ευέλικτα, πιο συμμετοχικά και πιο διαδραστικά: όσον αφορά στους θεατές της και στους ήρωές της.
Δείτε το τρέιλερ της ταινίας
GREEK ANIMAL RESCUE Trailer from Anemon on Vimeo.
Οι προβολές γίνονται σε συνεργασία με τη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, τη φιλοζωική ομάδα «Τα Φαντάσματα του Ασπροπύργου» και το inside story.
Η ταινία προβάλλεται την Τετάρτη 1 Νοεμβρίου στις 19.30 στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στον Κινηματογράφο Δαναό την Κυριακή 5 Νοεμβρίου στις 16.00. Επίσης, η ταινία προβάλλεται την Τετάρτη 1 Νοεμβρίου στη Θεσσαλονίκη στις 21.00 (Αίθουσα «Σταύρος Τορνές»), στην Πάτρα στις 21.30 (Κινηματογράφος Πάνθεον) και στην Αμαλιάδα στις 22.00 (CineCinema).
Μετά τις προβολές της Αθήνας στις 01/11 και 05/11 θα ακολουθήσει συζήτηση με τον σκηνοθέτη της ταινίας. Στις 01/11 στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών στο πλαίσιο της προβολής θα συγκεντρωθούν χρήματα τα οποία θα διατεθούν στη φιλοζωική ομάδα «Tα Φαντάσματα του Ασπρόπυργου» για αγορά φαρμάκων και εμβολίων.
Για τις προβολές στο Γαλλικό Ινστιτούτο μπορείτε να προμηθευτείτε τα εισιτήρια σας και μέσω VIVA, εδώ.
Συνέντευξη στην Μάρθα Οστιούνη