O κυνηγός και το θήραμα, ο φόβος, η κατάχρηση, ο θάνατος. Έτσι ερμηνεύουν πολλοί τα shows και τις συλλογές του Alexander McQueen. Κι όμως, αυτή η προφανής εμμονή του με το σκοτάδι, ήταν που αναδείκνυε ακόμα περισσότερο τι είναι η ζωή.
“[Το να δουλεύεις με τον McQueen] είχε να κάνει με όλα τα δύσκολα μέρη, αλλά και με όλα τα όμορφα μέρη. Τον ενθουσίαζαν ο θάνατος και η φθορά, αλλά ήταν γεμάτος ενέργεια. Όταν έκανε fittings, ήταν ένας ανεμοστρόβιλος, σαν να χορεύει με ένα μοντέλο. Το να δουλεύεις με τον Lee, σε έκανε να νιώθεις ζωντανός”, Sarah Burton.
Και δεν ήταν μόνο αυτό. Το να βλέπεις ένα show του σε έκανε να νιώθεις ζωντανός. Να αναζητάς την ταυτότητά σου. Να θαυμάζεις τις ικανότητές του. Κι όταν έδωσε τέλος στην ζωή του, άφησε το έργο του να μιλήσει για αυτόν. Το δράμα, η υπερβολή εντείνονταν από την φαντασία του, η οποία γινόταν πραγματικότητα χάρη στην άρτια τεχνική του. Η έμπνευση ποτέ δεν υποσκέλιζε κάποιο από τα άλλα κομμάτια της δημιουργικής του διαδικασίας. Η ανάπτυξη της ιδέας, η πραγματοποίησή της, η παρουσίασή της -ειδικά με την πάροδο του χρόνου- συνυπήρχαν και αποτελούσαν την ταυτότητά του. Εξάλλου η μόδα είναι ταυτότητα, προσδιορισμός του “είναι” μέσα στο πλήθος και ο McQueen, ένας άνθρωπος που βασανιζόταν από τους δικούς του δαίμονες, ήταν από τους λίγους σχεδιαστές που ήξεραν πώς να το κάνουν αυτό. Τι και αν ο Hubert de Givenchy -μετά από την πρόσληψη του McQueen στον δικό του οίκο το 1996- όχι μόνο δεν έκρυψε την δυσαρέσκειά του, αλλά την εξέφρασε με απόλυτη ειλικρίνεια. “Το βρίσκω απόλυτη καταστροφή και υποφέρω. Αλλά τι να κάνω;”. Ο McQueen με την σειρά του απάντησε, αποκαλώντας τον “άσχετο”.
Μάλιστα, στην αρχή της παρουσίας του στον οίκο Givenchy, η δυσπιστία του Givenchy επιβεβαιωνόταν. Ακόμα και ο McQueen το αναγνώρισε σε μια συνέντευξή τον Οκτώβριο του 1997, χαρακτηρίζοντας την πρώτη του συλλογή Υψηλής Ραπτικής “crap”. Βέβαια, δεν αγαπούσε ιδιαίτερα το Παρίσι, δυσκολευόταν με την γλώσσα, ενώ η δημιουργία των συλλογών που απαιτούσαν ο οίκος Givenchy, αλλά και το προσωπικό του brand, “περιόριζαν την δημιουργικότητά του”, όπως είπε και ο ίδιος μετά την λήξη του συμβολαίου του με τον Givenchy, το 2001. Ο Julien MacDonald, o oποίος τον διαδέχθηκε στην θέση του creative director του Γαλλικού οίκου, μιλώντας για την παρουσία του προκατόχου του λέει πως οι συλλογές Υψηλής Ραπτικής ήταν απόλυτα πετυχημένες, ενώ οι ready-to-wear συλλογές αποτυχία, καθώς οι φόρμες δεν έβρισκαν ανταπόκριση στο αγοραστικό κοινό.
Το ίδιο ισχύει και για τις πρώτες συλλογές του. Λέγεται ότι η Kylie Minogue είναι το μοναδικό άτομο που αγόρασε το περίφημο Bumster Trousers του, ενώ από την συλλογή Fall/Winter 1993 Taxi Driver, δεν υπάρχουν κομμάτια, καθώς μετά το show, ο ίδιος ο σχεδιαστής -καθώς αδυνατούσε να πληρώσει την γκαρνταρόμπα σε ένα club στο Soho- τα άφησε σε κάδους απορριμάτων. Κι όταν βγαίνοντας, είχαν πλέον εξαφανιστεί, ετοίμαζε ήδη την επόμενη συλλογή του.
Το 1995, η συλλογή του Highland Rape, παρά τις αντιδράσεις που προκάλεσε, ήταν αυτή που ενίσχυσε το όνομά του στον χώρο της μόδας, τον έκανε γνωστό. Και ενώ χαρακτηρίστηκε μισογύνης από πολλούς, ο ίδιος δεν μιλούσε για βιασμό των μοντέλων του, αλλά για την κατακρεούργηση της πατρίδας του, Σκωτίας, από την Αγγλία. Αν και η απάντησή του ότι οι συλλογές “δεν έχουν να κάνουν με τα συναισθήματα των μοντέλων, αλλά τα δικά μου.” σε συνέντευξή του, παρουσιάζει κάποια ασυνέπεια προς την αρχική του δήλωση. Αλλά από την άλλη, είναι δυνατόν ένας άνθρωπος, ο οποίος έζησε περιτριγυρισμένος από γυναίκες να μην τις αγαπάει;
Κι αυτή η σχέση ξεκινάει από την παιδική του ηλικία και την οικογένειά του. Η σχέση του με την μητέρα του δημιούργησε ένα μοτίβο, το οποίο έδειχνε να επαναλαμβάνεται σε όλες τις μελλοντικές του σχέσεις με δυνατές και ανεξάρτητες γυναίκες. Μάλιστα, ο θάνατός της 9 μέρες πριν τον δικό του, συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στον ήδη επιβαρυμένο ψυχικό κόσμο του McQueen. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει η Isabella Blow. Όσα παράπονα κι αν υπήρχαν από την τελευταία για την εξέλιξη της σχέσης τους, προς τα τελευταία χρόνια της ζωής της -αυτοκτόνησε το 2007-, η σχέση τους αποδίδεται τέλεια με τον χαρακτηρισμό “εραστές -χωρίς το σεξ”. Η Blow αγαπούσε τον McQueen, τον θαύμαζε, ενώ όταν πλέον ένιωσε ότι την είχε “ξεπεράσει”, βρήκε τον αντικαταστάτη του στο πρόσωπο του Jeremy Scott, βλέποντάς τον ως το επόμενο project της. Κάπως έτσι αντιμετώπισε και τον McQueen το 1992, μία μέρα πριν τα γενέθλιά του, στην παρουσίαση της συλλογής του, όπου “τα ρούχα έκαναν τα μοντέλα να θυμίζουν πουλιά που περπατάνε”.
Άλλοτε έκανε τα μοντέλα στην πασαρέλα του να γίνουν τα πιόνια σε ένα ανθρωπίνων διαστάσεων παιχνίδι σκάκι, άλλοτε να περπατήσουν στα πανύψηλα armadillo shoes, ενώ έβρισκε πάντα ένα τρόπο να κάνει κάθε show του μία εμπειρία για όλους τους παρευρισκόμενους. Και όσο περνούσαν τα χρόνια, το σκηνικό κάθε show έκρυβε μια έκπληξη, μία στιγμή που όσα χρόνια και να περάσουν, συγκλονίζουν, καθώς η δίψα του για το έντονο θεατρικό στοιχείο, το σοκ, το παιχνίδι με το κοινό παρέμενε πάντα ζωντανή.
Από τα shows που ξεχωρίζουν είναι σίγουρα αυτό της συλλογής Spring/Summer 2001, Voss. Ένα κουτί με γυάλινες επιφάνειες είχε τοποθετηθεί στο χώρο. Ο McQueen ήθελε να “πειράξει” το κοινό του, καθώς οι πλευρές τους κουτιού, λόγω των συνθηκών φωτισμού, θύμιζαν περισσότερο καθρέφτες. Κι ενώ το κοινό περίμενε να ξεκινήσει το show, το οποίο καθυστέρησε μία ώρα, ο 31χρονος τότε McQueen διασκέδαζε βλέποντας την αμηχανία στην οποία είχε φέρει τους παρευρισκόμενους, οι οποίοι απέφευγαν να κοιτάζονται στον καθρέφτη. Η επιβλητική παρουσία όμως του κουτιού μόνο αμηχανία τους δημιουργούσε. Κι όταν πλέον το show ολοκληρώθηκε, αυτό άνοιξε και μέσα σε αυτο, ένα γυμνό μοντέλο καθόταν και πεταλούδες πετούσαν γύρω του.
Ο κόσμος του όσο μοναδικός και να είναι, όσο και να τον θαυμάζουμε και επαινούμε, ήταν σίγουρα πολύ δύσκολος για τον ίδιο. Την εποχή που εργαζόταν για τον Givenchy δεν ήταν ιδιαίτερα ευτυχισμένος. Αυτό αντανακλούσε στην προσωπική του ζωή και τις επιλογές που έκανε, όπως επίσης και στην συνεχώς αυξανόμενη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Όπως λέει και ο MacDonald,”Έλεγαν “Μπορούν να μην δίνουν όλοι ναρκωτικά στον McQueen;” Είχε χάσει πραγματικά το μυαλό του. Έπαιρνε κόκα, έπαιρνε E -ήταν εκτός ελέγχου. Χρειαζόταν πραγματικά βοήθεια”. Και μέσα σε αυτή την κατάσταση -που σίγουρα και ο ίδιος αναγνώριζε ως προβληματική- απέκτησε ακόμα μία εμμονή, και πάλι με μία όχι και τόσο ευχάριστη πλευρά της ζωής. Με την σωματική αναπηρία.
Έτσι, στο show για την συλλογή Spring/Summer 1999, No.13, ξεχώρισε η παρουσία της Aimee Mullins. Η παραολυμπιονίκης περπάτησε φορώντας ξύλινα προσθετικά μέλη στο show που η Suzy Menkes χαρακτήρισε “θρίαμβο της Εβδομάδας Μόδας του Λονδίνου”. Το συγκλονιστικό κλείσιμο του show, στο οποίο η Shalom Harlow δέχεται τα χρωματιστά “πυρά” δύο ρομπότ, ενώ στρέφεται γύρω από τον εαυτό της παραμένει μία από τις ωραιότερες εικόνες που μας προσέφερε ο McQueen, η οποία παραμένει διαχρονική, όχι λόγω της κλασικότητάς της, αλλά ακριβώς για τον αντίθετο λόγο. Ο McQueen δεν ενδιαφερόταν πολύ για το τι είναι κλασικό, αποδεκτό, αρεστό, αλλά έμενε “κολλημένος” σε μία θεματική και την υπηρετούσε πιστά, καθώς εκπροσωπούσε το πώς έβλεπε την εκάστοτε περίοδο τον εαυτό του. Και πόσο εύκολο είναι να ξεφύγει κάποιος από τη ζωή του;
Μάλιστα, στην τελευταία του συλλογή, η οποία παρουσιάστηκε λίγο καιρό μετά τον θάνατό του, είναι εντυπωσιακό το πώς θέματα όπως ο θάνατος, ο πόνος και η οδύνη εκφράζονται μέσα από τις 16 δημιουργίες του. Οι 16 δημιουργίες που παρουσιάστηκαν σε ειδική αίθουσα στο Παρίσι, δανείζονται στοιχεία από τον “σκοτεινό” Μεσαίωνα, την ελληνική μυθολογία
και τον Ίκαρο. Η συλλογή αυτή μάλιστα, έπρεπε να αποκατασταθεί ώστε να παρουσιαστεί στην έκθεση “Savage Beauty“ που φιλοξένησε το 2011, το Μουσείο Met της Νέας Υόρκης, ενώ από 14 Μαρτίου -3 μέρες πριν τα γενέθλια του McQueen- θα φιλοξενηθεί στο V&A του Λονδίνου. Ήταν η 8η πιο επιτυχημένη έκθεση στην ιστορία του μουσείου της Νέας Υόρκης, ενώ στις 6 Αυγούστου 2011, παρέμεινε ανοικτό μέχρι τα μεσάνυχτα, λόγω της υψηλής προσέλευσης του κόσμου.
Ο θάνατος του McQueen, ένα χρόνο νωρίτερα, τον έχει μετατρέψει σε “είδωλο” σχεδόν. Κάποιοι τον έχουν κατατάξει στην ίδια κατηγορία με τον Kurt Cobain, τον River Phoenix ή τον Heath Ledger. Υπερβολική, άτοπη ή και όχι αυτή η προσέγγιση, παρουσιάζει ξεκάθαρα το σοκ που προκάλεσε τόσο το γεγονός της αυτοκτονίας, όσο και οι αποκαλύψεις για τους δαίμονές του, που ήταν αυτοί που επί της ουσίας τον οδήγησαν σε αυτή την απόφαση.
Το βράδυ της 10ης Φεβρουαρίου ο McQueen κατανάλωσε υψηλές ποσότητες ναρκωτικών, υπνωτικών και ηρεμιστικών χαπιών, κι αφού δεν είχε κανένα από αυτά το επιθυμητό για αυτόν αποτέλεσμα, χρησιμοποίησε την αγαπημένη του ζώνη. Βρέθηκε ένα σημείωμα. “Παρακαλώ, προσέξτε τα σκυλιά μου. Συγγνώμη, σας αγαπώ. Lee”. Τόσο απλό, τόσο λιτό. Δεν αποκαλύπτει τι σκεφτόταν. Όπως όλα τα χρόνια της καριέρας του.
*Η συλλογή Fall/Winter 2009 αποτελεί personal favourite.
