«Η μόδα ξεθωριάζει, το στιλ είναι αιώνιο.» Σίγουρα γνωρίζεις αυτό το απόφθεγμα του Yves Saint Laurent, αλλά ήξερες ότι ο Γάλλος σχεδιαστής αναφερόταν στο Le Smoking, το σμόκιν κοστούμι που σχεδίασε για γυναίκες;
«Για μια γυναίκα, το σμόκιν είναι ένα απαραίτητο ρούχο, μέσα στο οποίο θα νιώθει πάντα στο στιλ,» είχε πει ο Saint Laurent. Αν σκεφτεί κανείς ότι το Le Smoking είναι σχεδόν 60 ετών και πλέον ένας θρύλος της μόδας (για να το θέσουμε ήπια), φαίνεται πως είχε δίκιο.
Το εμβληματικό κοστούμι του Yves Saint Laurent έκανε επίσημο ντεμπούτο το 1966, αλλά οι ρίζες της ιδέας είχαν ήδη αρχίσει να διαμορφώνονται χρόνια πριν. Εμπνευσμένος από μια παράσταση της «Σχολής των Γυναικών» του Μολιέρου, ο 13χρονος Yves δημιούργησε το δικό του Illustre Petit Théâtre – μια μινιατούρα, χειροποίητη θεατρική σκηνή με 11 χάρτινες κούκλες. Ανάμεσά τους υπήρχε ακόμη και ένας φανταστικός οίκος μόδας με το όνομα Yves Mathieu Saint Laurent Haute Couture Place Vendôme, με ρούχα και αξεσουάρ που είχε σχεδιάσει και συναρμολογήσει ο ίδιος – χρησιμοποιώντας μάλιστα υφάσματα που είχε κρυφά κόψει από τα ρούχα της μητέρας του.
Μέχρι το 1955, οι χάρτινες κούκλες του Saint Laurent είχαν μια γκαρνταρόμπα 443 μικροσκοπικών ρούχων – ανάμεσά τους και πρώιμες εκδοχές του **Le Smoking**. Εκείνη την εποχή, ο νεαρός σχεδιαστής ζούσε στο Παρίσι και εργαζόταν για τον Christian Dior. Υπό την καθοδήγηση του θρυλικού couturier, έμαθε τα μυστικά της υψηλής ραπτικής και, μετά τον θάνατο του Dior, έγινε ο επικεφαλής σχεδιαστής του οίκου.
Η παιδική του δημιουργία αποδείχθηκε προφητική, αφού το 1961 λάνσαρε τον δικό του οίκο και, μόλις πέντε χρόνια αργότερα, υλοποίησε σε πραγματικό μέγεθος ένα από τα σχέδια των μινιατούρων του. Το Le Smoking – ένα κοστούμι για γυναίκες – παρουσιάστηκε στη συλλογή Pop Art του 1966. Το όνομά του αποτίει φόρο τιμής στο προγενέστερο black tie ένδυμα – το σακάκι smoking, το οποίο σχεδιάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα για να προστατεύει τα ρούχα των ανδρών από τη στάχτη των τσιγάρων. Το Le Smoking του YSL είχε ανδρική έμπνευση, αλλά με πιο κομψό γιακά και διακριτικά τονισμένη μέση.
«Μια γυναίκα που φοράει κοστούμι δεν είναι σε καμία περίπτωση αρρενωπή,» είχε πει ο Saint Laurent. «Η αυστηρή, καθαρή γραμμή τονίζει τη θηλυκότητά της, τη γοητεία της, την αμφισημία της.»
Διαβάστε επίσης και τη ζωή και την καριέρα της Donatella Versace
Όπως συμβαίνει συχνά με τα εμβληματικά δημιουργήματα, η αφετηρία του Le Smoking δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη. Κάποιοι λένε ότι ο YSL επηρεάστηκε από το ανδρόγυνο στιλ της μούσας του, Danielle Luquet de Saint Germain. Άλλοι πιστεύουν ότι πηγή έμπνευσης ήταν η Γαλλίδα καλλιτέχνιδα Niki de Saint Phalle, η οποία φορούσε αντρικά κοστούμια με τακούνια. Και φυσικά, υπάρχει και η Marlene Dietrich.
«Είχα εντυπωσιαστεί βαθιά από μια φωτογραφία της Marlene Dietrich με ανδρικά ρούχα» είχε δηλώσει ο σχεδιαστής. «Ένα σμόκιν, ένα σακάκι ή μια στολή ναυτικού – μια γυναίκα που ντύνεται ως άνδρας πρέπει να αποπνέει στο απόλυτο τη θηλυκότητά της για να “παλέψει” απέναντι σε ένα κοστούμι που δεν της ανήκει.»
Το Le Smoking ήταν ριζοσπαστικό, κυρίως γιατί μέχρι τότε ήταν αδιανόητο για τις γυναίκες να φορούν παντελόνια ως βραδινή ένδυση. Η υψηλή πελατεία του οίκου δεν ενθουσιάστηκε. Όμως ο YSL δεν ήταν από αυτούς που εγκαταλείπουν εύκολα. Δύο μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1966, άνοιξε ένα κατάστημα prêt-à-porter στην Rive Gauche του Παρισιού, λανσάροντας μια πιο προσιτή εκδοχή του Le Smoking. Ήταν άμεση επιτυχία μεταξύ των νεότερων και πιο προοδευτικών γυναικών.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η κοινωνία το αποδέχτηκε αμέσως. Η Danielle Luquet de Saint Germain, που φόρεσε το Le Smoking λίγες εβδομάδες μετά την κυκλοφορία του, δεν έγινε δεκτή σε ένα διάσημο καζίνο στη Νορμανδία. Αντίστοιχα, η Françoise Hardy δέχθηκε αποδοκιμασίες όταν εμφανίστηκε με το κοστούμι στην Όπερα του Παρισιού.
«Ο κόσμος ούρλιαζε και αγανακτούσε» είχε πει ο Yves Saint Laurent στο WWD το 2005.
Αλλά οι γυναίκες που φόρεσαν το Le Smoking δεν πτοήθηκαν. Το 1968, όταν στην κοσμική Nan Kemper απαγορεύτηκε η είσοδος στο εστιατόριο La Côte Basque στη Νέα Υόρκη, επειδή φορούσε το κοστούμι, έβγαλε το παντελόνι και φόρεσε το σακάκι ως μίνι φόρεμα.
Μέχρι τη δεκαετία του ’70, χάρη στον YSL και τις γυναίκες που πίστεψαν στο τολμηρό του δημιούργημα (Betty Catroux, LouLou de la Falaise, Lauren Bacall κ.ά.), το γυναικείο κοστούμι είχε καθιερωθεί.
«Ήταν μια ριζοσπαστική αλλαγή για τις επαγγελματίες γυναίκες, που μπορούσαν πλέον να φορούν ένα πρακτικό και ταυτόχρονα κομψό κοστούμι» είχε γράψει η Bianca Jagger στην αποχαιρετιστήρια επιστολή της προς τον YSL στη The Guardian. Η ίδια είχε επιλέξει ένα λευκό Le Smoking με ασορτί φούστα αντί για νυφικό στον γάμο της με τον Mick Jagger το 1971.
Το Le Smoking έγινε αθάνατο μέσα από τις εμβληματικές φωτογραφίες του Helmut Newton για τη γαλλική Vogue το 1975, με μια γυναίκα ντυμένη με pinstripe Le Smoking, pussybow πουκάμισο και γόβες, με τσιγάρο στο χέρι.
Το κοστούμι της φωτογράφισης δεν θα έδειχνε παράταιρο το 2023. Κάθε διάδοχος του YSL – από τον Tom Ford έως τον Anthony Vaccarello – έχει επανερμηνεύσει το Le Smoking, αλλά ακόμα και στις πιο πιστές εκδοχές του, παραμένει διαχρονικό.