Τα λάθη δε σταματούν από πλευράς H&M το τελευταίο διάστημα προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων σε παγκόσμιο επίπεδο και πληρώνοντας αυτά τα λάθη με σημαντική πτώση στα έσοδά της.
Ποιος μπορεί να ξεχάσει το επίμαχο hoodie που φορούσε ένα παιδάκι από την Αφρική το οποίο έγραφε “Coolest monkey in the jungle“ (το πιο κουλ μαϊμουδάκι της ζούγκλας) προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις με αποκορύφωμα τις επιθέσεις σε καταστήματα του ομίλου στη Νότια Αφρική με αποτέλεσμα να κλείσουν μερικά από αυτά για μερικές ημέρες; Η κατακραυγή συνεχίστηκε και στα social media με τον The Weeknd να τερματίζει τη συνεργασία του με την εταιρία με ανακοίνωσή του στο Twitter.
Παρά τις οποίες κινήσεις της H&M να διαχειριστεί το συγκεκριμένο συμβάν όπως και να αποτρέψει παρόμοια στο μέλλον, τελικά βρίσκεται ξανά στο μάτι του κυκλώνα με μια άλλη υπόθεση η οποία έχει προκαλέσει διεθνή κατακραυγή. Σχεδόν… διεθνή αφού τα ελληνικά media δεν έχουν αναφερθεί παραδόξως στο συμβάν το οποίο είναι αυτή τη στιγμή κεντρικό θέμα στα homepages των γνωστότερων ξένων sites.
Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι: Η H&M κατέθεσε αγωγή κατά του street artist Jason “REVOK” Williams ο οποίος νωρίτερα έστειλε μια επιστολή ζητώντας από την εταιρία να αφαιρέσει από τη διαφημιστική καμπάνια της ένα δικό του έργο καθώς δεν είχε δώσει τη συγκατάθεσή του για τη χρήση του. Η H&M στην αγωγή αναφέρει ότι ο Williams «δεν έχει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για να διεκδικήσει»! Η συγκεκριμένη κίνηση εξόργισε μεταξύ των άλλων κορυφαίους καλλιτέχνες όπως KAWS, Daniel Arsham, STASH και τη θρυλική graffiti κολλεκτίβα TATS CRU οι οποίοι στράφηκαν κατά της αγωγής χαρακτηρίζοντας την κίνηση ως άμεση επίθεση στα δικαιώματα των καλλιτεχνών.
Οι απειλές της H&M κατά του Williams με ποινική δίωξη θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα (σε άλλες υποθέσεις) στον ομοσπονδιακό νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων πάνω σε γκράφιτι, το οποίο παραμένει ανοιχτό. Αν ο Williams καταδικαστεί, τότε τα έργα των street artists μπορούν να χρησιμοποιηθούν από εταιρείες χωρίς την άδεια του καλλιτέχνη που το δημιούργησε.
«Το πρόβλημα με αυτή την περίπτωση είναι το παράδειγμα που θα μπορούσε να θέσει, γεγονός που θα καθιστούσε δυσκολότερη τη ζωή για τους καλλιτέχνες στο δημόσιο τομέα», εξήγησε ο φημισμένος φωτογράφος τέχνης Daniel Weintraub γνωστός ως Halopigg.
Οι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το street art – ακόμη και μέσα στο ίδιο το κίνημα – δεν είναι ιδιαίτερα ακριβείς. «Κάποιοι μπορούν να πουν, αφού είναι νόμιμο δεν είναι πλέον γκράφιτι. Μου αρέσει να χρησιμοποιώ επίθετα επειδή η τέχνη είναι δύσκολο να καθοριστεί. Νομικά γκράφιτι, παράνομη τέχνη του δρόμου, νόμιμη τοιχογραφία», προσέθεσε ο Weintraub.
Στον πυρήνα αυτού του θέματος, ωστόσο, είναι η προφανής έλλειψη προσπάθειας της H&M να κατανοήσει την υποκουλτούρα. «Εκείνοι που λένε ότι το γκράφιτι δεν είναι τέχνη δεν είναι σε επαφή ή παρερμηνεύουν την μορφή τέχνης», είπε ο Roger Gastman, curator – συγγραφέας και ειδικός στην street art στο HYPEBEAST. Ενώ κάποιοι μπορεί να περιγράψουν τη μορφή της τέχνης ως βανδαλισμό, δεν υπάρχει καμία άρνηση της καλλιτεχνικής αξίας του μέσου. Τα έργα γκράφιτι εξακολουθούν να εμφανίζονται σε χώρους όπου οι περισσότεροι θα θεωρούσαν ακατάλληλους, όπως οι οίκοι δημοπρασιών.
Βάση εμπειρίας, ο Gastman τόνισε ότι οι εταιρείες πρέπει να σέβονται τα έργα των καλλιτεχνών ανεξάρτητα από το αν συνεργάζονται ή όχι μαζί τους.
«Οι εταιρίες πρέπει να καταλάβουν ότι δεν μπορούν να ληφθούν όλα για εταιρική χρήση και κέρδος. Σεβαστείτε τους καλλιτέχνες. Συνεργαστείτε με τους καλλιτέχνες αντί να κλέβετε τις αρχικές ιδέες τους».
«Οι street artists καταλαβαίνουν ότι τα έργα τους στους δρόμους είναι προσωρινά. Αυτό που δεν γίνεται δεκτό είναι να λαμβάνονται για εμπορικούς σκοπούς χωρίς συγκατάθεσή τους. Οι ισχύοντες νόμοι πρέπει να προσαρμοστούν στις εποχές», συμπλήρωσε.
Πράγματι, στην αρχική επιστολή του Williams ζητήθηκε να σταματήσει η χρήση του έργου και να επιτευχθεί φιλικά χωρίς καν αποζημίωση. «Εάν μου είχαν ζητήσει άδεια για να χρησιμοποιηθεί το έργο μου, θα απαντούσα όχι» είπε ο Williams στο HYPEBEAST. Η άρνησή του να συνδέσει τη δουλειά του με την εκστρατεία, συνδέεται με το πνεύμα της street art.
«Η H&M βλέπει αξία στην τέχνη μου για να πουλήσει τα προϊόντα της, αλλά δεν βλέπει καμία αξία σε μένα ή την δουλειά μου», προσέθεσε ο Williams.
Από την πλευρά της η H&M ισχυρίστηκε τα εξής: «Θα έπρεπε να είχαμε ενεργήσει διαφορετικά στην προσέγγισή μας σε αυτό το θέμα. Δεν ήταν ποτέ πρόθεσή μας να θέσουμε ένα παράδειγμα σχετικά με τη δημόσια τέχνη ή να επηρεάσει τη συζήτηση για τη νομιμότητα της τέχνης του δρόμου».
Ωστόσο σύμφωνα με τον πληρεξούσιο του Williams, Jeff Gluck, ο σύμβουλος της H&M ανακοίνωσε ότι στην πραγματικότητα δεν θα απορρίψει την αγωγή με την εταιρία να το διαψεύδει «Μπορώ να επιβεβαιώσω 100% ότι αποσύραμε την αγωγή κατά του Williams. Ελπίζουμε να έχουμε ένα διάλογο με τον καλλιτέχνη και την ομάδα του για να βρούμε μια λύση».
Όπως αναφέραμε πιο πάνω, η συγκεκριμένη ιστορία που έχει γίνει πρωτοσέλιδο στα μέσα ενημέρωσης της υφηλίου δεν έχει παρουσιαστεί από τα ελληνικά μέσα. Αναρωτιόμαστε αν έχει να κάνει με το φόβο ότι θα «χαλάσουν» με ένα τέτοιο άρθρο τις εμπορικές σχέσεις τους με την ελληνική H&M ή απλά αδιαφορούν για τα πνευματικά δικαιώματα των street artists. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι εμείς ως ΟΖΟΝ μόλις πριν 4 χρόνια είχαμε διοργανώσει την εκδήλωση “URBAN LOVERS” στο Ρομάντσο με τη συμμετοχή των γνωστότερων Ελλήνων street artists και βασικό χορηγό την H&M.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για μια ιστορία η οποία δε θα σταματήσει εκεί. Σίγουρα και σύντομα θα έχουμε εξελίξεις γύρω από το θέμα εν μέσω μποϊκοτάζ κατά της εταιρίας που έχουν κηρύξει καλλιτέχνες.
