Κείμενο: N.Β. / Illustration: Tάσος Παπαϊωάννου (onemanshowstudio.com)
Ένα άρθρο για την polaroid είναι είτε, στην καλύτερη περίπτωση, σχετικό με το μακρινό παρελθόν, είτε επικήδειος λόγος.
Ο Edwin Land, εμπνευσμένος από την εύλογη ερώτηση της κόρης του: ‘Μπαμπά, γιατί δεν μπορώ να δω αμέσως την
εικόνα που φωτογράφησες;’ Μετά από τρία χρόνια σκληρής δουλειάς, εφηύρε το φιλμ και την μηχανή polaroid το
Νοέμβριο του 1947.
Η επίσημη εισαγωγή της polaroid στο κοινό έγινε το 1948 με τεράστια επιτυχία, αποκτώντας σύντομα θέση σαν ένα αναγνωρίσιμο σύμβολο των δεκαετιών ‘60 και ‘70. Ωστόσο, η polaroid δεν έχει ουσιαστικά εξελιχθεί από το μοντέλο SX-70. Η ψηφιακή φωτογραφία έφτασε στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 και είχε όλα τα πλεονεκτήματα του στιγμιαίου φιλμ: εστίαση, λήψη και έτοιμη φωτογραφία. Το μεγαλύτερο της βέβαια πλεονέκτημα και αυτό που οδήγησε στην κατάρρευση της polaroid, ήταν φυσικά το χαμηλό κόστος. Υπήρχαν μόνο ελάχιστοι που ήταν διατεθειμένοι να ξοδέψουν τις 7.000 δραχμές σαν αντίτιμο για μόλις δέκα φωτογραφίες polaroid. Οι περισσότεροι από αυτούς, καλλιτέχνες, αρνούμενοι να εγκαταλείψουν το αγαπημένο τους ‘εργαλείο’. Το ευρύ κοινό αδιάφορο στους συναισθηματισμούς, γύρισε την πλάτη στη μαγεία της polaroid. Η εταιρία ήταν πλέον καταδικασμένη και η τελευταία παρτίδα παράχθηκε το 2008, με ημερομηνία λήξης τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς. Τα τελευταία εναπομείναντα πακέτα πωλήθηκαν το 2009 και από εκεί και πέρα μόνο μερικοί τυχεροί κατάφεραν να εντοπίσουν λίγα σπάνια, υπερβολικά δαπανηρά και προ πολλού ληγμένα κομμάτια στο eBay. Και έτσι έφτασε το τέλος.
Παρόλα αυτά η polaroid -αναφερόμαστε στο στιγμιαίο φιλμ και όχι στην εταιρία Polaroid που ακόμη υπάρχει αλλά με διαφορετική μορφή- δεν θα μπορούσε να μείνει νεκρή για πολύ. Όπως σε κάθε καλή ιστορία, έτσι και η polaroid αποφάσισε να δοκιμάσει την εκδοχή της ‘ανάστασης’. Η αρχική ιδέα του Land ήταν ότι προκειμένου η εφεύρεση του να πετύχει, έπρεπε να γίνει ένα αναγνωρισμένο και επιθυμητό προϊόν. Μία από τις πρώτες κινήσεις που έκανε λοιπόν μετά την κυκλοφορία της polaroid, ήταν να προσκαλέσει μεγάλους φωτογράφους σε μια συμφωνία: θα τους παραχωρούσε όσο φιλμ θέλανε αν αυτοί χρησιμοποιούσαν την εφεύρεση του και του επέτρεπαν να αναδείξει τις φωτογραφίες τους. Συμφωνία που τελικά είχε αποτέλεσμα. Σε μια εποχή που η μηχανική πτυχή της φωτογραφίας έκανε την σκηνή της τέχνης να δυσπιστεί στο να αποδεχτεί τους φωτογράφους σαν καλλιτέχνες, μια polaroid με τη μοναδικότητα της, γινόταν έργο τέχνης αν είχε τραβηχτεί από τον David Hockney ή τον Andy Warhol και αργότερα τον Robert Mapplethorpe και άλλους. Και όταν καλλιτέχνες όπως ο Lucas Samaras ξεκίνησε να χρησιμοποιεί μηχανές μεγάλου μεγέθους με εκτυπώσεις σε διαστάσεις 20×25 εκατοστών, η polaroid βρήκε την θέση που της άξιζε σε μεγάλα μουσεία τέχνης, ακριβώς όπως ο Land είχε οραματιστεί. Η κληρονομιά αυτή επέτρεψε στην polaroid του 21ου αιώνα, να παραχωρήσει τις οικογενειακού περιεχομένου φωτογραφίες στην ψηφιακή τεχνολογία, και η ίδια να ασπαστεί ένα πιο καλλιτεχνικό χαρακτήρα. Τη στιγμή που εξαντλήθηκε από την κυκλοφορία, πολλοί νέοι καλλιτέχνες ‘θυμήθηκαν’ πόσο αισθητικά άρτιο είναι το στιγμιαίο φιλμ (όπως ο Dash Snow με τις polaroid του για παράδειγμα) και φυσικά οι φοιτητές σχολών τέχνης σύντομα ακολούθησαν.
Σήμερα το μέλλον της polaroid προβλέπεται λαμπρό: με σημαντικές εκθέσεις, δημιουργία καινούργιων μηχανών καθώς και εκατοντάδες ιστοσελίδες αφιερωμένες σ’ αυτή -τα polaroid flickr groups μονάχα είναι ατελείωτα- και με την ‘The Impossible Project’ εταιρία που στοχεύει να παράγει ‘Μια νέα γενιά στιγμιαίου φιλμ για μηχανές polaroid, σχολαστικά κατασκευασμένο για αργή εμφάνιση στα χέρια σας’. Αχ, ναι. Αυτό και αν ακούγεται λίγο… λάθος; Η polaroid δεν ήταν ποτέ αργή, η ταχύτητα και η δυνατότητα που προσέφερε για γρήγορη απεικόνιση, ήταν το βασικό της χαρακτηριστικό. Μάλλον αυτή της η πτυχή ανήκει ανεπιστρεπτί στο παρελθόν. Τώρα ήρθε η ώρα για στιγμιαία καρτερικότητα.
Link: polaroid