Συνέντευξη: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΛΕΦΗΣ/ Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΒΕΝΤΟΥΡΑΚΗΣ
O Κωστής Βελώνης δεν είναι μόνο αυτό που τετριμμένα ονομάζουμε ‘σημαντικός καλλιτέχνης της νεότερης γενιάς’ αλλά ένας ανήσυχος άνθρωπος που δεν φοβάται να αναμετρηθεί με τα δύσκολα σε καιρούς χαλεπούς. Στα 42 του χρόνια και μέσα από την τρέχουσα έκθεσή του στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας ακροβατεί μεταξύ της νοσταλγίας και της ουτοπίας προσπαθώντας να μιλήσει για την μοναξιά του σήμερα μέσα από την συλλογική αποτυχία του παρελθόντος.
Πόσο πολιτικοποιημένος νιώθεις ως σύγχρονος καλλιτέχνης;
Η τέχνη είναι ο κατεξοχήν τόπος της πολικής. Προσφέρει οράματα, θέσεις, συγκρούσεις, αντιστάσεις, κριτική, αισθητική, τρόπους του ζειν. Mέσα σε αυτό το πλαίσιο και σύμφωνα με την ιδιότητα μου επινοώ και διαμορφώνω μια πολιτική αλλά τίποτα περισσότερο. Η πολιτική της τέχνης είναι ουσιαστικά η διαφορά της από την υπάρχουσα ‘πολιτική’ της πολιτικής. Η πολιτική της τέχνης είναι η ετερότητα και η διαφοροποίηση της προς κάθε κατεύθυνση του αισθητού όσο και η δυνατότητα της να μεταμορφώνει τη πρακτική της ζωής.
Στην έκθεσή σου στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας καταπιάνεσαι με την ρωσική πρωτοπορία αλλά και την αρχαία ελληνική δημοκρατία. Τι σε ελκύει περισσότερο σε κάθε μια από αυτές τις έννοιες και ποια πιστεύεις πως μπορεί να είναι η σημασία τους σήμερα;
Και στις δυο περιπτώσεις διαμορφώνεται το αίτημα μιας καλλιτεχνικής παράγωγης που συνυπάρχει με την πολιτειακή δομή, αποτελεί κοινό τόπο για τους πολίτες και ως ‘πρωτοπορία’ λειτουργεί κριτικά απέναντι σε κάποιες παραδόσεις. Η οκτωβριανή επανάσταση αλλά και η δημοκρατία του Περικλή επιδεικνύουν ένα ‘κατασκευαστικό ζήλο’, εφαρμόζουν ένα αρχιτεκτονικό πρόγραμμα το όποιο έχει σημαντικές συνέπειες σε πολλά επίπεδα. Υπάρχει δηλαδή ένα οικοδομικό πρότυπο γύρω από τη θεμελίωση κάθε εξουσίας, όπου η δημοκρατία δεν αποτελεί εξαίρεση. Ασφαλώς στη συνέχεια υπάρχουν και μεγάλες διαφορές, συχνά αγεφύρωτες που σε μια έκθεση και σε κάθε έργο ξεχωριστά προτείνονται και επιδέχονται και αυτές κριτική με τη σειρά τους. Η ριζοσπαστική θεώρηση μιας τέχνης που συμβάλει ενεργά στη καθημερινότητα χωρίς να είναι μονόπλευρα και παθητικά προπαγανδιστική είναι αυτό που με ενδιαφέρει ιστορικά να αναπτύξω. Επίσης αναγνωρίζω ότι υπάρχουν κάποιες σημερινές αναγκαιότητες που η φανέρωση αυτών των στιγμών κρίνεται περισσότερο απαραίτητη τα τελευταία χρόνια. Μια κοινωνία που αποτελείται από ενεργά υποκείμενα οφείλει να δημιουργεί συνθήκες ανταγωνιστικότητας και αγωνιστικότητας και να μην εξαλείφει τις συγκρούσεις. Στο κλειστό χώρο της ρωσικής πρωτοπορίας συνέβησαν αυτές οι δημιουργικές ρήξεις όμως στην ιδία τη πολιτική της διαχείρισης της εξουσίας οι ρήξεις αυτές κατέληξαν σε μαζικές εκτελέσεις. Παρόλα αυτά πρέπει να έχουμε το θάρρος να επιλέγουμε και να διευκρινίζουμε τις προθέσεις μας, και αυτό είναι δημοκρατία. Γιατί σε ενδιαφέρει η αποτυχία των ιδεολογικών κινημάτων του παρελθόντος; Η αποτυχία είναι σχεδόν καθολική σε κάθε οργανωμένη ουτοπία, τουλάχιστον τη στιγμή που θα προσπαθήσει να γίνει εφικτή. Αλλά υπάρχει ένα ποσοτικό ζήτημα. Αν θα παραμείνει ο λόγος της ουτοπίας στη naiveté του κειμένου ενός μανιφέστου ή αν θα θρηνήσουμε εκατομμύρια νεκρούς. Και αυτό δεν είναι καθόλου ασήμαντο για να μην είμαστε επιφυλακτικοί. Την αποτυχία όμως την εκλαμβάνω και στη προσωπική διάσταση συνήθως σε αντίστιξη με το βάρος της ιστορίας. Αποτυχία που ξεκινάει από τη προδοσία της ιστορίας και καταλήγει στη διάλυση μιας σχέσης.
Ποιο πιστεύεις πως είναι το συλλογικό ιδεολογικό κίνημα της εποχής μας, και ποια είναι κατά τη γνώμη σου η ουτοπία μετά από την παρούσα παγκόσμια οικονομική κρίση;
Πρέπει να είμαστε καχύποπτοι με τις ουτοπίες. Η ουτοπία της αριστεράς για παράδειγμα, όπου στο ‘ανώτατο στάδιο του κομμουνισμού’ σύμφωνα με τον Marx ο καθένας απαλλάσσεται από την πολύχρονη δουλεία του και επιλέγει τα χόμπι του, διαπιστώνουμε ότι η πρακτική του συγκεντρωτικού σοσιαλισμού παρήγαγε ανθρώπινες συνειδήσεις στερημένες από κάθε μορφή ευτυχίας. Αντίστοιχα η ουτοπία της κοινωνίας της αλόγιστης αφθονίας μέσα ατό σύστημα του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού παρήγαγε πολλές κρίσεις τόσο στο ηθικό όσο και στο οικολογικό επίπεδο. Επίσης η δυνατότητα του κέρδους και της απληστίας είναι καταστροφική δύναμη του καιρού μας. Είμαστε ώριμοι για την αντικατάσταση της κατευθυνόμενης ουτοπίας στην ατζέντα των πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών; Υπάρχει μια τάση όπως υπήρχε πάντα άλλα τώρα διαφαίνεται περισσότερο η αναγκαιότητα της, της σύστασης μιας λογικής της κοινότητας όπου τα αιτήματα της είναι άμεσα και απαιτούν συνήθως ταπεινές λύσεις. Κάποιοι αναφέρονται στην αυτοδιαχείριση άλλοι θα σας μιλήσουν για μικροτοπίες, δεν θέλω να σταθώ στο πως ιδεολογικά ερμηνεύεται. Αυτό που είναι κρίσιμο είναι ότι έχει έρθει η ώρα να εγκαταλείψουμε κάποιες ευκολίες που οι δυτικές κοινωνίες πρόσφεραν στους πολίτες. Πρέπει να απαλλαγούμε από αυτές και να αποφασίσουμε που μπορούμε να συνεισφέρουμε.
Εσύ τελικά τι ονειρεύεσαι;
Κάποτε ονειρευόμουν πιο εύκολα, τώρα πια έχω μάθει να χαίρομαι με αυτό που συμβαίνει.
> Η έκθεση του Κωστή Βελώνη ‘Μοναξιά σε κοινό έδαφος: Πως μπορεί η κοινωνία να πράξει αυτό που ο καθένας ονειρεύεται’ σε επιμέλεια της Δάφνης Βιτάλη θα διαρκέσει έως τις 5 Σεπτεμβρίου 2010.
Τ: 210 92.42.111
Link:kostisvelonis