Σκηνή από την ταινία ‘Qui êtes vous, Polly Maggoo?’ του William Klein
Kείμενο: ΚΙΚΑ ΚΥΡΙΑΚΑΚΟΥ
Το έργο του William Klein επανέρχεται στο προσκήνιο με την πρόσφατη επανέκδοση του λευκώματος ‘Rome’ από τις εκδόσεις Aperture Foundation. Με φωτογραφίες που χρονολογούνται από το 1956, όταν ο Klein βρέθηκε στη Ρώμη μαζί με τους Federico Fellini, Pier Paolo Pasolini και Alberto Moravia, η συλλογή αυτή χαρακτηρίστηκε από τον ίδιο το Fellini ως η απόλυτη φωτογραφική καταγραφή της ιταλικής πρωτεύουσας. Η νέα έκδοση περιλαμβάνει πρωτότυπες φωτογραφίες μόδας αλλά και νέα, ανανεωμένα κείμενα από τον ίδιο το William Klein.
Ο William Klein, γνωστός ως ο καλλιτέχνης που επαναπροσδιόρισε το φωτογραφικό ντοκουμέντο, ασχολήθηκε και με άλλα καλλιτεχνικά πεδία πέρα από τη φωτογραφία όπως η ζωγραφική, η γλυπτική, η σκηνοθεσία και το graphic design. Γεννημένος στη Νέα Υόρκη, από φτωχή εβραϊκή οικογένεια, από νωρίς ανακάλυψε την αγάπη του για την τέχνη καθώς ως έφηβος περνούσε τον ελεύθερο του χρόνο στο ΜoΜΑ, που το θεωρούσε δεύτερο σπίτι του. Το 1948 θα βρεθεί στο Παρίσι όπου θα μαθητεύσει δίπλα στους Andre Lhote και Fernard Leger. Ο Leger συμβούλευε τους σπουδαστές του να είναι αντικομφορμιστές και να δουλεύουν έξω από τα ατελιέ τους, στους δρόμους, κάτι που ο Klein εφαρμόζει σχεδόν μέχρι σήμερα. Μετά το γάμο του με τη Jeanne Florin ο Klein αποφασίζει να μείνει στο Παρίσι, το οποίο ακόμη παραμένει η βάση του. Θα παρουσιάσει την εποχή εκείνη τις πρώτες του εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής στη Γαλλία και στην Ιταλία. Στη συνέχεια θα συνεργαστεί με τον αρχιτέκτονα Angelo Mangiarotti αλλά η συνάντησή του με τον Alexander Liberman, καλλιτεχνικό διευθυντή της αμερικανικής Vogue, είναι αυτή που θα του ανοίξει το δρόμο σε ένα αντικείμενο εντελώς άγνωστο για τον ίδιο μέχρι τότε, τη φωτογραφία μόδας.
Οι φωτογραφίες του Klein χαρακτηρίζονται από μαύρο χιούμορ, εικαστική καινοτομία και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Η δουλεία του θεωρείται αντί-φωτογραφική εξαιτίας της θολής κίνησης, του υψηλού κοντράστ και της χρήσης ευρυγώνιων φακών. Όπως αποκάλυψε και ο ίδιος σε συνέντευξή του, πρόθεσή του είναι: ‘να κάνει μια γαμήλια τελετή να μοιάζει με εξέγερση και μια διαδήλωση να μοιάζει με οικογενειακό πορτρέτο’. Η πρώτη του δουλεία για τη Vogue ήταν μια συλλογή φωτογραφιών από τους δρόμους της Νέας Υόρκης με τίτλο ‘Life Is Good & Good for You in New York’, με την οποία κέρδισε το Prix Nadar το 1956. Ακολούθησαν τρεις ακόμη προσωπικές συλλογές, το ‘Rome’ το 1959 και οι ‘Moscow’ και ‘Tokyo’ πέντε χρόνια αργότερα. Όσον αφορά στις φωτογραφήσεις μόδας ο Klein προτιμούσε να γίνονται στο δρόμο ή σε εξωτερικές τοποθεσίες. Δεν τον απασχολούσαν τόσο τα ρούχα όσο ο πειραματισμός με νέες τεχνικές, όπως οι φακοί μακρινής εστίασης και η πολλαπλή έκθεση καταδεικνύοντας έτσι την ειρωνική αλλά και ερευνητική στάση του απέναντι στον κόσμο της μόδας.
Το ‘Qui êtes vous, Polly Maggoo?’ (1966), μια από τις πρώτες ταινίες του Klein αποτελεί την επιτομή της ειρωνικής διάθεσής του απέναντι στη μόδα. Το έργο σατιρίζει τα media, τις διασημότητες, τη βιομηχανία της μόδας και τις υπερβολές της. Ο Klein επηρεασμένος από τη Nouvelle Vague και το θέατρο του Παραλόγου δημιουργεί μια ταινία που μοιάζει να μην έχει δομή σε πολλά σημεία, ωστόσο διακρίνεται για την εξαιρετική της φωτογραφία και τα ασυνήθιστα σουρεαλιστικά σεκάνς της. Το ενδιαφέρον του για το σινεμά θα συνεχιστεί με το ‘Mr Freedom’ (1969), μια από τις πιο αντί-αμερικανικές ταινίες όλων των εποχών. Το ‘Mr Freedom’, αποτελεί μια αντί-ιμπεριαλιστική σάτιρα με τους Delphine Seyrig, Philippe Noiret και Serge Gainsbourg. Οι πολιτικές αναφορές της ταινίες, απόλυτα σύμφωνες με το γενικότερο κλίμα που επικρατούσε στο Παρίσι την εποχή εκείνη, αντικατοπτρίζουν την πολιτική ευαισθητοποίηση του διάσημου φωτογράφου. Ο Klein στην πορεία δημιούργησε πολλές ταινίες και ντοκιμαντέρ, όπως το ‘Muhammad Ali the Greatest’ (1969), το ‘Le couple Temoin’ (1977), το ‘The Little Richard Story’ (1980) και το ‘In and Out of Fashion’ (1998) μεταξύ άλλων.
Τα τελευταία χρόνια πολλές μητροπόλεις παγκοσμίως έχουν φιλοξενήσει κινηματογραφικά αφιερώματα του William Klein, ενώ οι συλλογές του έχουν παρουσιαστεί στο ΜοΜΑ, το μουσείο Pushkin και το Museum of Modern Art de la Ville. Ο Αμερικάνος καλλιτέχνης έχει λάβει σημαντικές διακρίσεις, όπως τα βραβεία Hasselblad και Agfa – Bayer/ Hugo Erfurt καθώς και το Medal of the Century από την Royal Photographic Society του Λονδίνου. Σήμερα, στην ηλικία των 82, ο William Klein ακόμη διατηρεί το στούντιο του στο Παρίσι και παραμένει ένας καινοτόμος, αντισυμβατικός, εκλεκτικός καλλιτέχνης, ο οποίος όχι μόνο εισήγαγε νέες τεχνικές στη φωτογραφία αλλά δε δίστασε να καταρρίψει κανόνες και να πειραματιστεί με την κάμερά του ανά χείρας.