Το BBC σε εκτενές αφιέρωμά του παρουσίασε τη «σφυριά». Την ελληνική «γλώσσα» που χρησιμοποιούν σε χωριό της Εύβοιας, λίγοι τη γνωρίζουν και οδεύει προς «εξαφάνιση». Η «σφυριά» χρησιμοποιείται στο χωριό Αντιά, στη νοτιοανατολική πλευρά της Εύβοιας σκαρφαλωμένο στην πλαγιά του όρους Όχη, η οποία δεν έχει ξενοδοχεία σε ακτίνα 40 χιλιομέτρων και δεν υπάρχει στα Google Maps.
Αν κατευθυνθείτε προς τα εκεί, θα ακούσετε από μακριά σφυρίγματα σαν τραγούδι. Αυτή είναι και η «διάλεκτός» τους η οποία χρησιμοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Όπως σημειώνει το βρετανικό δίκτυο, η σφυρία είναι μια από τις σπανιότερες και πιο απειλούμενες γλώσσες στον κόσμο – μια μυστηριώδης μορφή επικοινωνίας σε μεγάλες αποστάσεις κατά την οποία μπορεί να γίνει ολόκληρος διάλογος, ανεξάρτητα από το πόσο περίπλοκος είναι.
Οι μοναδικοί άνθρωποι που μπόρεσαν να ακούσουν και να κατανοήσουν την «τέχνη» της σφυριάς είναι οι βοσκοί και οι αγρότες αυτού του χωριού, την οποία μετέδωσαν στα παιδιά τους.
Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες, ο πληθυσμός του χωριού Αντιά έχει μειωθεί από 250 σε 37 ανθρώπους με αποτέλεσμα οι γηραιότεροι που χάνουν τα δόντια τους να μην μπορούν να παράξουν πια τους οξείς ήχους της σφυριάς. Σήμερα, μόλις έξι άνθρωποι που μπορούν ακόμα να «μιλήσουν» αυτή την άγνωστη γλώσσα.
Όπως σημειώνεται, κανείς δεν μπορεί να θυμηθεί ακριβώς πώς ή πότε οι χωρικοί άρχισαν να χρησιμοποιούν τη σφυρία, που προέρχεται από το ρήμα σφυρίζω. Κάποιοι κάτοικοι υποθέτουν ότι προέρχεται από Πέρσες στρατιώτες που κατέφυγαν στα βουνά πριν από 2.500 χρόνια. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η γλώσσα αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων ως μυστικός τρόπος για να προειδοποιούν τα άλλα χωριά για κινδύνους από εισβολείς πειρατές.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η σφυριά έγινε γνωστή μόλις το 1969, όταν ένα αεροπλάνο συνετρίβη στα βουνά πίσω από την Αντιά. Καθώς το πλήρωμα βρήκε για να ψάξει τον πιλότο που έλειπε, άκουσαν τους βοσκούς να σφυρίζουν τον… μυστικό τους κώδικα.
Σύμφωνα με τη Δήμητρα Χένγκεν, Ελληνίδα γλωσσολόγο, η σφυριά είναι στην πραγματικότητα μια εκδοχή της ομιλούμενης ελληνικής, στην οποία τα γράμματα και οι συλλαβές αντιστοιχούν σε ξεχωριστούς τόνους και συχνότητες.
«Ως κορίτσι, έκανα εξάσκηση αργά τη νύχτα με το κεφάλι μου θαμμένο κάτω από τα καλύμματα», δήλωσε η 70χρονη Ζωγραφιώ Καλογήρου. «Μπόρεσα να σφυρίζω στα βουνά όταν είχα δόντια. Ήμουν τόσο υπερήφανη. Τώρα ντρέπομαι. Το μόνο που μπορώ να κάνω πλέον είναι να τρώω».
«Όταν ήμουν παιδί, έπρεπε να μάθουμε τη σφυρία για να επιβιώσουμε», δήλωσε ο Παναγιώτης Τζαναβάρης, ένας 69χρονος που θεωρείται ο καλύτερος στη σφυριά. «Είναι τρόπος ζωής και αν εξαφανιστεί θα χαθεί και η πολιτιστική ταυτότητα αυτού του χωριού».
Το 2010, ο κ. Τζαναβάρης ξεκίνησε μια προσπάθεια να αναζωογονήσει τη γλώσσα που πεθαίνει, ιδρύοντας τον Πολιτιστικό Οργανισμό της Αντιάς σε μια αίθουσα ενός κλειστού σχολείου.
Πριν από μερικά χρόνια, ο ίδιος καλωσόρισε μια ομάδα γλωσσολόγων από τα πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και του Γέιλ ώστε να καταγράψουν τη σφυριά για τις μελλοντικές γενιές.
Κεντρική φωτογραφία: Eliot Stein