Και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα… #not.
Οι ιστορίες της Σταχτοπούτας, της Χιονάτης και των νάνων, της Πεντάμορφης και του Τέρατος δημιουργούν μαγικές εικόνες στα παιδικά μάτια και όνειρα για ένα παραμυθένιο μέλλον.
Τα παραμύθια, που είναι ριζωμένα στη λαϊκή κουλτούρα, είναι όμως, πιο σκοτεινά. Μακριά από τη χρυσόσκονη και τα χαμένα γοβάκια, μια ιδεολογία στερεοτύπων είναι ολοφάνερη. Καταστροφικά πρότυπα διαιωνίζονται μέσω μισογυνίστικων χαρακτήρων και μιας φυλετικής ομοιομορφίας.
Αυτά αναγνώρισαν οι Keira Knightley και Kristen Bell, οι οποίες πρόσφατα δήλωσαν δημόσια την αντίθεσή τους με τις κλασσικές ιστορίες Disney, όπου απεικονίζουν γυναίκες να ζουν χάρη σε ένα φιλί στον ύπνο τους.
Ο Donald Haase, συγγραφέας του Fairytales and Feminism, ενθαρρύνει τους γονείς να διαβάζουν παραμύθια στα παιδιά τους αλλά με σκεπτικό τρόπο.
«Μπορούν να διαβάζουν κλασσικά παραμύθια με τρόπους που αμφισβητούν και υπονομεύουν τα στερεότυπα», δηλώνει στον Independent.
Στα περισσότερα παραμύθια το μοτίβο είναι πανομοιότυπο. Οι γυναίκες παρουσιάζονται ως παθητικά όντα που σώζονται από τους άντρες. Σταχτοπούτα και Χιονάτη, εκτός από όμορφες με πορσελάνινο δέρμα και λαμπερά μαλλιά, σώθηκαν από τον ηρωικό και χαριτωμένο πρίγκιπα, ο οποίος έκανε στην άκρη τους πάντες για την αληθινή αγάπη.
Αυτός ο τρόπος απεικόνισης γυναικών και αντρών είναι προσβλητικός και για τα δύο φύλα.
«Θέτει ένα μεγαλύτερο άγχος και στα δύο φύλα και ιδιαίτερα στις γυναίκες, καθώς πιστεύουν ότι πρέπει να αναλάβουν τον παραδοσιακό δυτικό ρόλο», εξηγεί η Δρ. Victoria Showunmi.
Από την άλλη, είναι και όλο αυτό το ζήτημα του γάμου. Η ένωση δύο ανθρώπων που αγαπιούνται καταλήγει στην εκκλησία και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα. Η αφηγηματική μοιάζει σχεδόν μεσαιωνική. Και αυτό δεν φαίνεται μόνο στα παλιότερα παραμύθια αλλά και σε αυτά της νέας γενιάς, όπως τον Shrek.
Όχι μόνο παρουσιάζουν τον γάμο ως μοναδικό στόχο, αλλά παράλληλα αποθαρρύνουν τις αξίες της επαγγελματικής, οικονομικής και κοινωνικής επιτυχίας, όπου σπάνια παρουσιάζονται στις αφηγήσεις.
«Ο γάμος εμφανίζεται ως concept που τυχαίνει όταν βρίσκεις κάποιον και δεν παρουσιάζεται ως εξελισσόμενη φιλοσοφική έννοια», αναφέρει η Showunmi.
Την ίδια ώρα, οι ερωτευμένοι ήρωες πάντα εμφανίζονται τέλειοι. Όμορφοι, αδύνατοι, πορσελάνινοι και οι περισσότεροι λευκοί. Μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως η Μουλάν και η Ποκαχόντας, ωστόσο, το λευκό πρόσωπο βασιλεύει.
Εξίσου προβληματικές είναι και οι μη ρεαλιστικές προδιαγραφές σώματος με τα στάνταρντ να είναι πάνω κάτω τα ίδια στον κόσμο του παραμυθιού. Για ένα παιδί που ακούει τα παραμύθια, τα πρότυπα μπορεί να είναι εξαιρετικά επιζήμια, καθώς συνδέουν την ιδέα της ομορφιάς και της ευτυχίας με το πόσο λεπτός είσαι. Οι πιο ζουμεροί χαρακτήρες, συνήθως, είναι ο κακός της υπόθεσης ή κάποια καλοπροαίρετη υποστηρικτική φιγούρα δίπλα στον ήρωα.
Τα πρότυπα ομορφιάς συμβαδίζουν και τα πρότυπα σχέσεων. Οι περισσότεροι χαρακτήρες είναι σχεδόν πάντα ετερόφυλοι. Αν και πολλοί είδαν με θετικό τρόπο το remake της ταινίας «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» και την παρουσία ομοφυλόφιλου ήρωα, η αλήθεια είναι πως αποτέλεσε μια σταγόνα στον ωκεανό, με την ομοφυλοφιλία ακόμη να θεωρείται ταμπού.
Ο ρόλος των ζευγαριών, από την άλλη, είναι ξεκάθαρος. Οι άντρες έξω από το σπίτι και οι γυναίκες κλεισμένες σε αυτό Η Σταχτοπούτα γίνεται υπηρέτρια της μητριάς της, καθαρίζοντας πατώματα, ενώ η Χιονάτη υπηρετεί επτά νάνους.
Και στα δύο αυτά παραμύθια, εκτός από τη «γυναίκα στο σπίτι», παρατηρείται και το φαινόμενο της «κακίας». Η κακή μητριά της Σταχτοπούτας και οι «άσχημες» αδελφές της, αλλά και η «κακή» μάγισσα της Χιονάτης αναιρούν οποιαδήποτε έννοια αδελφοσύνης.
Αυτές οι κακοήθεις καρικατούρες παρουσιάζουν ξανά και ξανά το ίδιο θέμα, εξηγεί η Showunmi, που θα μπορούσε να εμποδίσει σοβαρά την τάση του παιδιού να διαμορφώσει σταθερές και υποστηρικτικές σχέσεις.
Όπως και να έχει τα παραμύθια φαίνεται να είναι σελίδες ξεπερασμένων ιδεολογιών, οι οποίες συνεχίζονται να καλλιεργούνται. Οι γονείς καλούνται να παρουσιάζουν μια πιο σφαιρική εικόνα που ανταποκρίνεται στο σήμερα.