Η μάσκα είναι τελετουργικό εργαλείο θεατρικής έκφρασης με σκοπό να αποκρύψει, να μεταμορφώσει και να εκφοβίσει.
Η χρήση της απαντά σε όλες τις εποχές και όλες τις κοινωνίες. Η μάσκα σημαίνει και το αναπαριστώμενο: μπορεί να σημαίνει τον δαίμονα, τη μάγισσα ή ό,τι άλλο αναπαριστά. Πίσω από τη χρήση της κρύβεται η λαϊκή πεποίθηση πως αυτός που ντύνεται, μετουσιώνεται σε εκείνο που παριστάνει.
Ο πολιτισμός καταστέλλει ένστικτα, φόβους και επιθυμίες. Η μάσκα τα ξυπνά και τα ντύνει όσο κρατάει το δρώμενο, προκειμένου να τα στείλει για ύπνο με τη λήξη του. Γνωστοποιεί τον αναπόφευκτο θάνατο, την ύπαρξη απειλητικών δυνάμεων έξω και μέσα μας. Η μάσκα, που στην ελληνική λαϊκή παράδοση αναφέρεται και ως «προσωπός», αντικαθιστά το πρόσωπο και οδηγεί στην υπέρβαση και τη μετενσάρκωση. Επιδρά σε εκείνους τους νευρώνες του ανθρώπινου σώματος, που παράγουν μνήμη, που μετατρέπουν το θέαμα σε συνείδηση ή φόβο. Συμβολίζει τη φθορά, είναι φτιαγμένη από αναλώσιμη ύλη (δέρμα, μαλλί, ξύλο, πέτρα κ.λπ.), πολλές φορές καίγεται μετά τη χρήση της ή χρησιμοποιείται για να συνοδεύσει τον νεκρό στον άλλο κόσμο. Aλλά η φθορά της σημαίνει τη δυνατότητα του εαυτού να αναγεννηθεί καλύτερος.
Τρεις μέρες μετά τις φετινές Απόκριες, λίγο πριν το πρωί να γίνει μεσημέρι, μια κυρία γύρω στα 70 έβγαζε βόλτα το σκυλί της. Το λουρί του σκυλιού μπλέχτηκε σε ένα από τα σίδερα της σκαλωσιάς του κτιρίου με τον αριθμό 23 στην οδό Γενναίου Κολοκοτρώνη. Η κυρία γλίστρησε και σωριάστηκε στο πεζοδρόμιο. Αίμα έβγαινε πίσω απ’ το κεφάλι της. Γύρω της μαζεύτηκαν εφτά πολίτες, δύο σκυλιά, ένας παπάς και η κόρη της. Μέχρι να έρθουν οι τραυματιοφορείς κανείς δε μετακίνησε την κυρία. Την αφήσανε στη θέση της, κοντά στην περίφραξη του 71ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, την οποία εδώ και μια εβδομάδα κάποια παιδιά στολίσανε με το σύνθημα: «Ξεψυχάμε». Η κόρη της μόνο, της έφερε μια καθαρή μάσκα, γιατί εκείνη που φορούσε πλέον κρεμόταν από το δεξί αφτί της και είχε γίνει κόκκινη.
Στο συγκεκριμένο σκηνικό δεν ήταν η μάσκα που μετέτρεψε το θέαμα σε συνείδηση ή φόβο. Ήταν το αίμα. Ή μάλλον το αίμα σε συνδυασμό με τη μάσκα. Ή μάλλον το γεγονός πως παρά τη μάσκα υπήρχε αίμα, δηλαδή θάνατος. Το θέαμα ήταν περισσότερο σοκαριστικό ακριβώς επειδή στο μυαλό μου, μέχρι εκείνη τη στιγμή, η μάσκα με προστάτευε απ’ τον ίδιο τον θάνατο.
Στη συνθήκη της πανδημίας, η μάσκα σημαίνει τους φόβους μας, τη φθορά και την έκθεση στον θάνατο. Εσωκλείει τον καθαρό οικιακό αέρα και τον μεταφέρει στην απειλητική δημόσια σφαίρα, διαχωρίζοντας και συνενώνοντας τους χώρους όπως τα κατώφλια. Σημαίνει την ανάγκη μας να ανασάνουμε. Σημαίνει υπεύθυνους πολίτες, ανεύθυνο κράτος, ευαλωτότητες που ασφυκτιούν και ανθρώπους ανυπεράσπιστους. Σημαίνει τη ζωή που αλλάζει εκτροχιασμένη από το πλαίσιο της κυκλικής επανάληψης. Σημαίνει το άγνωστο.
Πάνω απ’ όλα σημαίνει τη δυνατότητα του εαυτού να γεννηθεί καλύτερος μετά το κάψιμο της μάσκας και τη λήξη του δρώμενου.
Από τη Χριστίνα Μαργιώτη