O Poka-Yio, ο ιδρυτικός διευθυντής της Αθηναϊκής Μπιενάλε, ένα μήνα μετά την λήξη της 6ης εκδοχής της, καταγράφει αποκλειστικά για το ΟΖΟΝ τα έξι πιο ΑΝΤΙ σημεία της.
Το ΑΝΤΙ δοκίμασε τα ανακλαστικά μας. Πρώτα από όλα το ρίσκο του ΑΝΤΙ σαν θεματική. Πριν ανοίξει η έκθεση το θέμα έμοιαζε ήδη παρωχημένο, μια δεκαετία συνεχούς κρίσης άλλωστε προκαλεί τεράστια κούραση, πόνο και απογοήτευση. Το κοινό ζητάει συχνά από την τέχνη να φέρει ένα κομμάτι αισιοδοξίας για ένα
κάπως πιο φωτεινό μέλλον. Το να επιλέξεις να μιλήσεις ανοιχτά για μια ακόμα πιο σκοτεινή επερχόμενη εποχή έχει τον κίνδυνο να τιμωρηθείς, γιατί ποιος άλλωστε αγαπάει τον αγγελιοφόρο κακών μαντάτων;
Επίσης μάθαμε με πικρό τρόπο ότι στη σημερινή οικονομία της προσοχής όταν ξύνεις την επιφάνεια για να βρεις τις ρίζες των σημερινών προβλημάτων ξεπηδούν τέρατα της ψηφιακής εποχής, όπως τα τρολ, τα οποία τρέφονται με το πύον της αντίδρασης. Το ψηφιακό “επικοινωνιακό αντάρτικο” αναμεμειγμένο με το ναρκισσισμό δημιουργούν ένα νέο τρομακτικό σκηνικό για τον πολιτισμό, μια νέα αυτόκλητη επιτροπή φρονημάτων.
Η έρευνα αποκωδικοποίησης που κάναμε μας οδήγησε στα εξής έξι μαθήματα:
-Το ΑΝΤΙ δεν έχει συγκεκριμένο αποδέκτη. Αν είμαστε σε κάτι βέβαιοι είναι το ότι η εποχή των βεβαιοτήτων έχει τελειώσει. Το πρώτο πράγμα που μας ρώτησαν μόλις ανακοινώθηκε ο τίτλος ήταν “σε ποιο πράγμα αντιτίθεστε”. Μα δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο. Αυτό που υποστηρίζεις σήμερα είναι αυτό το οποίο θα πολεμήσεις αύριο.
-Το ΑΝΤΙ αλλάζει. Αλλάζει σύμφωνα με τη διάθεση, την εποχή ακόμα και την ώρα της ημέρας. Αυτή η συνεχής μετάπτωση των πόλων θετικού-αρνητικού δημιουργεί μια συνθήκη πολιτικής νεύρωσης. Ο ετεροπροσδιορισμός βάσει όσων εχθρευόμαστε, παρά όσων μας εμπνέουν, οξύνει το δημόσιο λόγο και δημιουργεί ένα διαβρωτικό, όξινο περιβάλλον.
-Πολλαπλές ταυτότητες. Η ψηφιακή δυνητικότητα δίνει την ευκαιρία δημιουργίας πολλών, ταυτόχρονων και συχνά αντιθετικών ταυτοτήτων. Το πρωί μπορώ να είμαι αόρατος υπάλληλος γραφείου, το απόγευμα συντηρητικός οικογενειάρχης και το βράδυ ψηφιακή λολίτα. Ενδιάμεσα μπορεί να συμμετέχω σε ένα συνεχιζόμενο παιχνίδι ρόλων φαντασίας στο οποίο είμαι ένα παιδί- νεράιδα. Οι διαφορετικές αυτές ταυτότητες εξελίσσονται ταυτόχρονα και συχνά αντιθετικά και το αποτύπωμα τους μπλέκεται με επώδυνο τρόπο.
-Λογοκρισία. Η προοδευτική πτέρυγα είναι τόσο επιρρεπής σε λογοκρισία όσο και η πιο σκληρή συντήρηση. Οι θεματικές που επιτρέπεται να επεξεργάζεται η τέχνη καθώς και η συνεχής επέκταση του “no-platforming” του μη διαλόγου με την εναλλακτική δεξιά, δημιουργούν ένα ασφυκτικό περιβάλλον στον οποίο έχει ολοένα και λιγότερο χώρο, η αμφισημία, ο σαρκασμός και εντέλει η ποιητική.
-Μεταφυσική. Η ανάγκη φυγής ή αντιμετώπισης της ζοφερής πραγματικότητας γίνεται συχνά προς τα έσω. Το New Age, ο μυστικισμός, η μαγεία, η επιστροφή των θρησκευτικών φονταμενταλισμών και οι διάφορες δοξασίες και δεισιδαιμονίες αναμειγνύονται με τη λαϊκή κουλτούρα. Από τις συνωμοσιολογίες, του ψεκάσματος μέχρι την ανάδυση του διαλογισμού σε βιοπολιτικό εργαλείο η απόσταση είναι δυσδιάκριτη.
-Χειραφέτηση. Η εικόνα του σώματος, η σεξουαλικότητα, οι διαφορετικές ταυτότητες, είναι περιοχές τις οποίες οι φεμινιστικές και queer πρακτικές οικειοποιούνται με μια πολεμική αλλά και μια ακομπλεξάριστη ευθύτητα. Η ανδρική ματιά υποχωρεί.
Με μια ματιά ήδη απομακρυσμένη από το ΑΝΤΙ μπορούμε να πούμε πως το ΑΝΤΙ είναι το τελευταίο πάρτι πριν την καταστροφή. Αυτή η σχεδόν αφιλτράριστη ματιά σε μια ελευθεριάζουσα και θελκτική, άναρχη και μαζί υπερσυντηρητική, βίαιη, καταστροφική και μαζί αενάως παιδική εποχή δεν είναι εύκολο να επαναληφθεί. Μπαίνουμε σε ένα νέο, ψηφιακό, μεσαίωνα. Ότι φαντασιωθήκαμε ως ελευθερία έχει τελειώσει. Τα όνειρά είναι και τα τελευταία οχυρά μας που αλώθηκαν.
Φωτογραφίες: Ναταλία Μαραγκού