Οι χειροποίητες, συλλεκτικές εκδόσεις, τα εναλλακτικά fanzines, οι εντυπωσιακές διεθνείς συνεργασίες και τα δημιουργικά workshops της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Void θέτουν από το 2016 νέα standards στον κόσμο των εκδόσεων της σύγχρονης φωτογραφίας.
Οι ιδρύτριες Μυρτώ Στείρου και Σύλβια Σαχίνι περιγράφουν πώς, μαζί με τον designer João Linneu, κατόρθωσαν να μετουσιώσουν το πάθος τους για τη φωτογραφία και την αγάπη τους για τις πειραματικές καλλιτεχνικές εκδόσεις, σε μικρά θαύματα τυπογραφικής τέχνης.
Ποιες προσωπικές επιθυμίες και ανάγκες ήρθε να καλύψει η δημιουργία του Void;
Μυρτώ: Ουσιαστικά ψάχναμε να βρούμε έναν τρόπο να καλύψουμε τις δικές μας ανάγκες ως νέοι φωτογράφοι, να βρούμε έναν χώρο ο οποίος δε θα απαιτεί πολλά έξοδα για να αναδείξoυμε τη δουλειά μας, να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους παρουσίασης μέσω ενός publication, όπως είναι τα zines, οπότε αρχίσαμε να πειραματιζόμαστε με εναλλακτικούς τρόπους προώθησης της δικής μας δουλειάς και στη συνέχεια νέων καλλιτεχνών. Ξεκινήσαμε με τη Σύλβια φτιάχνοντας έναν χώρο-στούντιο για να κάνουμε τις δικές μας δουλειές, και για τα εγκαίνιά του σχεδιάσαμε και εκδώσαμε εννιά zines νέων Ελλήνων φωτογράφων. Αυτό είχε μεγάλη επιτυχία και μας άρεσε η διαδικασία της δημιουργίας τους, οπότε αποφασίσαμε να το συνεχίσουμε ως πρακτική. Παράλληλα, προέκυψε να εκδώσουμε ένα βιβλίο ενός Γάλλου φωτογράφου του Magnum, του Antoine d’ Αgata, κι έτσι μπήκαμε και στον χώρο του βιβλίου, μας άρεσε και αυτό πάρα πολύ.
Σύλβια: Έγιναν όλα πολύ απότομα, γιατί εμείς ανοίξαμε μέσα Οκτωβρίου, και την πρώτη εβδομάδα του Νοέμβρη είχαμε το πρώτο βιβλίο, στην ουσία ούτε ένας μήνας δεν είχε περάσει.
Ποια διαδικασία ακολουθείτε για να φτάσει το έργο του εκάστοτε φωτογράφου στο κοινό του;
Μ: Θεωρούμε ότι εμείς συμμετέχουμε στο έργο, δεν είναι μια δουλειά έτοιμη και αυτό που κάνουμε είναι απλά να την εκδώσουμε. Δημιουργείται μαζί με τον καλλιτέχνη και είναι ξεχωριστό έργο. Η διαδικασία είναι διαφορετική ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε project. Mπορεί ένας καλλιτέχνης να μας δώσει τις εικόνες του και να μας πει ότι έχουμε το ελεύθερο να κάνουμε οτιδήποτε θέλουμε, ή κάποιος να έχει πιο συγκεκριμένες απόψεις. Επίσης, αν κάνουμε ένα zine ή ένα χειροποίητο βιβλίο ή ένα βιβλίο offset, ο τρόπος διαφέρει. Ένα zine με λίγα αντίτυπα μπορεί να το τυπώσουμε όλο εμείς εδώ, να το δέσουμε όλο εμείς. Το ίδιο ισχύει και για κάποια artist books που κάνουμε. Έχουμε ένα βιβλίο τυπωμένο με 5 διαφορετικούς τρόπους και σε 8 διαφορετικά είδη χαρτιού. Αν το πηγαίναμε σε κάποιον τυπογράφο θα μας έδινε μια τιμή, ας πούμε, 15.000 ευρώ.
Είναι κι αυτός ένας λόγος που σας ώθησε να κάνετε μόνοι σας πολλά πράγματα, λοιπόν;
Σ: Για όποιο project γίνεται στο VOID, εμείς κάνουμε fund, είτε αυτό είναι ένα βιβλίο, είτε μια έκθεση. Oι καλλιτέχνες δε συμμετέχουν στο οικονομικό κομμάτι, άρα, στην ουσία, όλα αυτά ξεκίνησαν να είναι handmade, μικρής παραγωγής και limited γιατί τα κάναμε μόνοι μας εδώ.
Από το 2016, όταν ξεκινήσατε, έως τώρα, υπάρχει εξέλιξη στο ενδιαφέρον του κόσμου για τη δουλειά σας;
Μ: Σίγουρα υπάρχει εξέλιξη και σίγουρα υπάρχει και γενικότερο ενδιαφέρον και εξέλιξη στο κομμάτι των εκδόσεων και των αυτοεκδόσεων. Τουλάχιστον όταν ξεκινήσαμε το ‘16 δεν υπήρχε εδώ κάτι αντίστοιχο.
Σ: Ενώ στο εξωτερικό αυτό υπήρχε ήδη, νομίζω ότι την ιδέα του fanzine και του photocopy σε εκθέσεις και όλο αυτό το πιο guerilla στυλ, οι φωτογράφοι εδώ δυσκολεύτηκαν αρχικά να τα δεχτούν.
Τι θα λέγατε ότι διαφοροποιεί το fanzine από το παραδοσιακό photobook;
Μ: Δεν είναι μόνο τα fanzines. Και τα photobooks τα κάνουμε με διαφορετικό τρόπο. Δε μας ενδιαφέρει να είναι κάποιο λεύκωμα που ουσιαστικά θα δείξει κάποιος τη δουλειά του. To design και η επιλογή των υλικών είναι αυτό που μας διαφοροποιεί, και το ίδιο το concept που χρησιμοποιούμε σε κάθε βιβλίο.
Μπορείτε να μας μιλήσετε για τα υλικά;
Μ: Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι το βιβλίο που αναφέραμε, το Meat του Olivier Pin-Fat. Χρησιμοποιήθηκαν 8 διαφορετικά είδη χαρτιού και τυπώθηκε με 5 διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικά σημεία της Αθήνας. Οπότε τα υλικά έπρεπε να ταιριάξουν στο περιεχόμενο, διαμορφώθηκαν και με βάση τη διαδικασία.
Και πώς μπορεί να έρθει κάποιος φωτογράφος σε επαφή μαζί σας; Ποια διαδικασία ακολουθείτε για να εκδώσετε τη δουλειά του, έχετε συγκεκριμένα κριτήρια για να τον επιλέξετε;
Σ: Ένα είναι το βασικό κριτήριο, η αισθητική μας. Το Void δεν είναι ινστιτούτο, δεν αντιπροσωπεύει γενικά τη φωτογραφία ούτε στην Ελλάδα ούτε πουθενά, είναι ένα προσωπικό project, άρα και οι τρεις μας λίγο-πολύ μοιραζόμαστε την ίδια αισθητική. Μπορεί οι δουλειές να διαφέρουν πολύ αλλά εμείς βρίσκουμε μια συνοχή.
Μ: Ναι, αλλά η μέθοδος δεν είναι συγκεκριμένη, δηλαδή έχουμε συνεργαστεί με καλλιτέχνες επειδή, για παράδειγμα, μας έχουν στείλει τη δουλειά τους μέσω mail ή έχουμε γνωριστεί σε διάφορα fairs, είτε μας έχουν προτείνει καλλιτέχνες που πιστεύουν ότι ταιριάζουν με τη δουλειά μας ή μας έχουν προσεγγίσει καλλιτέχνες, οπότε δεν υπάρχει μια διαδικασία που κάποιος ακολουθεί για να εκδοθεί από μας.
Σ: Στην αρχή πιο πολύ εμείς τα ψάχναμε και ερχόμασταν σε επαφή. Τώρα πια όλο και πιο εύκολα έρχονται σε μας παρά εμείς πηγαίνουμε, αλλά εννοείται ότι κι εμείς έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά.
Μ: Επίσης αλλάζει και το δικό μας γούστο, όχι μόνο το γούστο, όλη μας η ιδέα για τον χώρο, για τη φωτογραφία, για τα βιβλία.
Σ: Σαν παιδί, που περνάει από διάφορα στάδια. Προσπαθούμε να έχουμε και νέους φωτογράφους αλλά αντίστοιχα με πολλή χαρά θα κάνουμε ένα publish σε έναν ήδη γνωστό φωτογράφο, που όμως σίγουρα πρέπει να μας καλύπτει. Δε θα μπαίναμε στη διαδικασία να κάνουμε βιβλίο με κάποιο έργο που δε μας αντιπροσωπεύει.
Τι κάνετε στην παρούσα φάση, ποιες είναι οι τρέχουσες συνεργασίες σας και τι ετοιμάζετε από δω και πέρα;
Μ: Οι πωλήσεις μας γίνονται είτε μέσω του site είτε σε διάφορα fairs για artist books ή για photobooks. Οπότε τον προηγούμενο μήνα ήμασταν σε δύο fairs, το ένα στο Άμστερνταμ, το άλλο στη Νέα Υόρκη. Αυτό που πηγαίνουμε εδώ και τρία χρόνια είναι το Paris Photo, στο Παρίσι, και πήγαμε και στη Μαδρίτη τέλη Οκτώβρη. Διοργανώσαμε και δύο workshops στο τέλος του Οκτώβρη και αρχές Νοέμβρη.
Ήταν με δύο φωτογράφους, τον Todd Hido και τον Mark Power. Είναι αρκετά γνωστοί φωτογράφοι στον χώρο, με διαφορετικά στυλ. Αυτό το διοργανώσαμε σε συνεργασία με ένα αμερικανικό site, το americansuburbx.com, που ειδικεύεται στη φωτογραφία.
Ετοιμάζουμε και τρία καινούρια βιβλία, το ένα είναι με μια Ελληνίδα φωτογράφο, που είναι το πρώτο της βιβλίο, τη Δήμητρα Δέδε. Έχουμε δει τη δουλειά της να εξελίσσεται, δουλεύουμε αυτό το project αρκετό καιρό, και έχουμε βρει επιτέλους τη μορφή που πρέπει να βγει. Ετοιμάζουμε ένα βιβλίο με δύο Αμερικανούς, το οποίο το αγαπάμε πάρα πολύ, και προέκυψε επειδή είχαν στείλει ένα submission σε ένα project που κάναμε, το Hunger.
Σ: Όχι, είχαν στείλει ένα submission σε ένα jury που ήμασταν, τους είχαμε δει και έχαμε πάθει σοκ! Αλλά ναι, μετά μας έστειλαν και στο Hunger.
Μ: Κάνουμε και ένα βιβλίο με έναν Γάλλο καλλιτέχνη, ο οποίος έχει ένα φοβερό project. Έχει πάει στην Κίνα, παίρνει φιλμ που δίνουν για ανακύκλωση, και έχει μαζέψει ουσιαστικά όλη την ιστορία της Κίνας. Ελπίζουμε να είναι όλα έτοιμα για να τα πάρουμε στο Παρίσι.
Περισσότερα για τις εκδόσεις, τα events και τα workshops των Void μπορείς να βρεις εδώ: void.photo
Συνέντευξη στη Λουίζα Σολομών-Πάντα
Φωτογραφίες: Ναταλία Μαραγκού