Τα Song Books του John Cage γράφτηκαν το 1970 και είναι αφιερωμένα σε δύο σπουδαίες προσωπικότητες της σύγχρονης μουσικής, την mezzo soprano Cathy Berberian και την performer Simone Rist. Πρόκειται για ένα από τα πιο ποιητικά και την ίδια στιγμή πολιτικά έργα του συνθέτη.
Ακολουθώντας την λογική του Κονσέρτου για Πιάνο και Ορχήστρα, αποτελούνται από 90 κομμάτια διαφόρων τύπων που συνδυάζονται ελεύθερα μεταξύ τους, καθώς και με παρόμοιες, “απροσδιόριστες” συνθέσεις. Ένα κοινό θέμα διατρέχει όλο το έργο, μία φράση από το ημερολόγιο του Cage: “Συνδέουμε τον Satie με τον Thoreau, τον ήχο και την σιωπή με το άυλο και φαντασιακό”.
Τα Songbooks είναι ένα έργο με τεράστια ποικιλία. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην μεθοδολογία σύνθεσής του. Όπως σε όλα τα έργα του από το 1950 και ύστερα, ο Cage συμπυκνώνει τα διάφορα στάδια και στοιχεία του έργου υπο μορφή συγκεκριμένων ερωτήσεων, στις οποίες επιλέγει την απάντηση με τυχαίες διαδικασίες (I-Ching).
Ο συνθέτης προσφέρει ένα τεράστιο υλικό, οδηγίες για την χρήση του καθώς και την δυνατότητα να συνδυαστεί με συγκεκριμένα οργανικά και ηλεκτρονικά έργα του. Από αυτό το υλικό, ο Ανάργυρος Δενιόζος δημιούργησε μία νέα performance version για τραγουδιστές, μουσικούς, performers και τεχνικούς προσαρμοσμένη ειδικά για το Πόρτα όπου παρουσιάζεται στις 10 Νοεμβρίου.
Συναντήσαμε έναν από τους πρωταγωνιστές, τη μέτζο σοπράνο Άννα Παγκάλου, και μας μίλησε για το έργο και τον ιδιόμορφο ρόλο της.
Interview by Lazaros Tzovaras
#1. Πείτε μας λίγα λόγια για τα Song Books.
Τα Song Books είναι μία συλλογή από 90 σολιστικά τραγούδια και θεατρικά κομμάτια (solos) που ο Cage συνέθεσε το 1970. Χαρακτηρίζεται από την τεράστια ποικιλία στην μορφή του που συνδυάζει την μουσική με την performance. Κάθε κομμάτι / νούμερο από τα solos μπορεί να ερμηνευθεί από όποιονδήποτε αριθμό ανθρώπων, σε οποιαδήποτε σειρά επιλέξουμε. Τα τραγούδια, το θέατρο και τα ηλεκτρονικά αναμιγνύονται σε μία performance που περιλαμβάνει από το συνηθισμένο και το καθημερινό μέχρι το ανεξήγητο. Ο ίδιος το περιγράφει με τα εξής λόγια ” … to consider the Song Books as a work of art is nearly impossible. Who would dare? It resembles a brothel, doesn’t it?”
#2. Στην παράσταση βλέπουμε πως συμμετέχουν πολλοί άνθρωποι από διαφορετικά πεδία. Πως συνδυάζονται οι ρόλοι τους;
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του έργου είναι η παράλληλη ροή διαφόρων δράσεων. Θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε με μία βόλτα στη φύση όπου έχουμε πολλά παράλληλα ερεθίσματα και δεν προσέχουμε μόνο το ένα, αλλά τα πολλάπλά και διαφορετικά απαρτίζουν μία εμπειρία, ένα ηχητικό τοπίο. Με τον ίδιο τρόπο στην παράσταση ο καθένας μας έχει το δικό του ρόλο να παίξει, τοποθετώντας τον εαυτό του στο κέντρο της δράσης ταυτόχρονα με όλους τους άλλους συντελεστές. Γι αυτό το λόγο τα στοιχεία της παρτιτούρας λέγονται σόλο καθώς όλοι είναι σολίστες στην παράσταση αυτή. Οι θεατές καλούνται να κάνουν μία βόλτα στο σύμπαν των Song Books.
#3. Στο έργο αυτό ο John Cage δίνει την ελευθερία στους εκτελεστές να βάλουν την προσωπική τους σφραγίδα. Εσύ πως προσεγγίζεις το ρόλο σου;
Πράγματι στο κάθε σόλο ο Cage εμπιστεύεται τον εκτελεστή δίνοντάς του μεγάλη ελεύθερία να δημιουργήσει τη δική του εκδοχή του κομματιού. Η ελευθερία αυτή μπορεί εύκολα να παρεμηνευθεί. Για μένα βασικό είναι να ακολουθήσω τις οδηγίες του συνθέτη, να αφεθώ στην εμπειρία της εκτέλεσης χωρίς να κριτικάρω τον εαυτό μου για την επαναστατική και άναρχη, σχεδόν προσέγγιση της μουσικής. Πάνω απ όλα όμως πρέπει να μη βγαίνει το Εγώ μπροστά καθώς αυτό είναι αντίθετο στην πρόθεση του έργου που δεν διακατέχεται καθόλου από τα εξπρεσιονιστικά ιδεώδη.
#4. Λένε ότι κάθε παρουσίαση του έργου αυτού είναι διαφορετική. Αληθεύει; Που αποδίδεται αυτό;
Ναι. Τα Song Books έχουν παρουσιαστεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών το 2012 σε διαφορετική μορφή με κοινούς κάποιους από τους συντελεστές. Κάθε παρουσίαση του έργου είναι πάντα ξεχωριστή καθώς παίζουν ρόλο η επιλογή των σολο, η σειρά τους, η συνεύρευση των συντελεστών, η ελευθερία μέσα στην οποία κινείται ο καθένας αλλά και οι δυνατότητες του χώρου. Ενδιαφέρον έχει πως εαν την καινούργια μορφή του έργου που θα παρουσιάσουμε την Τρίτη 10 Νοεμβρίου στο θέατρο Πόρτα, την παρουσιάσουμε 2 μέρες μετά σε ένα άλλο χώρο, το αποτέλεσμα θα είναι εντελώς διαφορετικό. Πάντα εξελίσετε και διαφοροποιείται από την προηγούμενή του μορφή. Την άνοιξη του 2016, σε συνεργασία πάλι με τον Ανάργυρο Δενιόζο θα έχω την χαρά να παρουσιάσω μία διαφορετική μορφή των Song Books στο Λος Αντζελες.
Συμμετέχουν:
Άννα Παγκάλου, μέτζο σοπράνο
Ειρήνη Φωτεινάκη, σοπράνο
Ανδρέας Ρολάνδος Θεοδώρου, τρομπόνι
Κώστας Τζέκος, κλαρινέτο και μπάσσο κλαρινέτο
Ana Chifu, φλάουτο, φλάουτο μπάσσο
Ζαχαρίας Ταρπάγκος, φλάουτο, φλάουτο μπάσσο
Δέσποινα Παπαχριστοπούλου, Κορίνα Θεοδωρίδου, Μαρία Ντούρου, Αριστέα Σταφυλαράκη, Eλεάνα Φινοκαλιώτη, Κώστας Γεραντώνης, Θάνος Λέκας, Γιώργος Μιχαλιστιάνος, ηθοποιοί – performers και ο Πυθαγόρας Κωτσούλας.
Concept, σύνθεση, μουσικολογική & σκηνοθετική επιμέλεια, realisations, ενορχηστρώσεις, οργάνωση: Ανάργυρος Δενιόζος
Σκηνοθετική επιμέλεια, Video & Φωτισμοί: Μάνος Αρβανιτάκης
Προγραμματισμός/Electronics, ηχοληψία: Νίκος Παλαμάρης
