Mια μουσική παραγωγή υψηλών προδιαγραφών έρχεται στο Christmas Theater σε παραγωγή του Onassis Culture κάθε Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 20:00. Οι παραστάσεις θα κρατήσουν μέχρι τις 10 Απριλίου 2022. Μην το χάσεις!
Το πάθος του ανθρώπου να κυριαρχήσει πάνω στη φύση με κάθε τρόπο και με κάθε κόστος, με τα γνωστά μέχρι σήμερα καταστροφικά αποτελέσματα, που συνοψίζονται στη φράση «η φύση εκδικείται», έρχεται να μας υπενθυμίσει το μυθιστόρημα του 1851 “Moby Dick” γραμμένο από τον Αμερικανό συγγραφέα Herman Melville που ξεκίνησε ήδη το λαμπερό του ταξίδι με έναν ταλαντούχο πολυμελή θίασο και εντυπωσιακά σκηνικά και κοστούμια στο Christmas Theater, σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα και μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου.
Ένας άντρας, πηγή της ίδιας εξουσίας στην οποία αντιστέκεται και αμφισβητεί, μόνος ενάντια σε θεό και ανθρώπους και κυρίως ενάντια στην ίδια τη φύση γίνεται κυνηγός ενός ορατού μα και αόρατου εχθρού και ξεκινά για ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή. Στο βιβλίο ο ναύτης Ισμαήλ αφηγείται την περιπέτεια του Αχαάβ, καπετάνιου του φαλαινοθηρικού πλοίου Πίκοουντ, με στόχο να εκδικηθεί τον Μόμπι Ντικ, μια γιγάντια λευκή φάλαινα φυσητήρα, επειδή σε προηγούμενο ταξίδι το θαλάσσιο κήτος είχε επιτεθεί στο πλοίο, δαγκώνοντας το πόδι του Αχαάβ στο γόνατο.
Η βάση του έργου του Μελβίλ, η φήμη του οποίου άρχισε να εξαπλώνεται στις αρχές του 20ου αιώνα, μετά τον θάνατο του συγγραφέα, ήταν ένα φαλαινοθηρικό ταξίδι που πραγματοποίησε το 1841 με το πλοίο Ακούσνετ αλλά και πραγματικά περιστατικά επιθέσεων από φάλαινας, όπως το ναυάγιο του φαλαινοθηρικού του Ναντάκετ Essex το 1820, που εμβολίστηκε από μια τεράστια σπεραμτοφάλαινα, περίπου 2.000 μίλια από τη δυτική ακτή της Νοτίου Αμερικής. Ο Owen Chase ένας από τους οχτώ επιβιώσαντες από το ναυάγιο, κατέγραψε το περιστατικό στο διήγημα του Narrative oft he Most Extraordinarz and Distressing Shipwreck of the Whale–Ship Essex.
Ένα άλλο περιστατικό ήταν η υποτιθέμενη θανάτωση της λευκής σπερματοφάλαινας Mocha Dick, στα νερά του νησιού Mocha της Χιλής. Η Mocha Dick φημολογείτο ότι έφερε στην πλάτη της δεκαεννέα καμάκια από άλλα φαλαινοθηρικά και εμφανιζόταν να επιτίθεται στα πλοία με πρωτοφανή επιθετικότητα. Μια από τις επιθέσεις της σε φαλαινοθηρικό έγινε το θέμα ενός άρθρου του ερευνητή Jeremiah N. Reynolds στο τεύχος του περιοδικού New York τον Μάιο του 1839.
Στις πάνω από 100 επαφές της με φαλαινοθηρικά η Μόκα περιγράφεται ως ένα γιγάντιο ψάρι καλυμμένο με βαλανόστρακα. Παρόλο που ήταν η πιο δημοφιλής, ωστόσο, η Μόκα δεν ήταν η μόνη λευκή σπεραματοφάλαινα που επιτίθετο σε φαλαινοθηρικά. Τον Αύγουστο του 1851 το φαλαινοθηρικό Ann Alexander δέχθηκε επίσης επίθεση ενώ κυνηγούσε στον Ειρηνικό ωκεανό, κάνοντας ακόμα και τον ίδιο τον Μελβίλ να αναρωτηθεί αν ένα τέτοιο θαλάσσιο τέρας μπορεί να ήταν αληθινό ή αποκύημα της τέχνης του.
«Φώναζε με Ισμαήλ»
Ο Ισμαήλ (εξαιρετικός Αιμιλιανός Σταματάκης (βλ. επίσης Ρινόκερος, μετά την αποχώρηση του Άρη Σερβετάλη, σε σκηνοθεσία και πάλι του Γ. Κακλέα)- β διανομή Αντώνης Βλάχος), ο μόνος διασωθείς του ναυαγίου και αφηγητής της ιστορίας, εξιστορεί το μοιραίο ταξίδι χρησιμοποιώντας διαφορετικά ήδη αφήγησης ανάμεσα τους κηρύγματα, όνειρα, αφηγήσεις ταξιδευτών, Ελισαβετιανά θεατρικά έργα, μονολόγους, επική ποίηση και εμβληματικές αναγνώσεις. Ο ακαδημαϊκός John Bryant τον αποκαλεί «φωνή της συνείδησης» του έργου, ενώ ο Walter Bezanson διακρίνει τον Ισμαήλ ως αφηγητή από τον Ισμαήλ ως χαρακτήρα.
Ο Μελβίλ δομεί την αφήγηση του έργου σε τρείς άξονες. Πρώτα στις συναντήσεις του Πίκοουντ με πλοία που έχουν δει τον Moby Dick. Η μια πιο καταστροφική από την άλλη προοικονομεί το δυσοίωνο τέλος του σκάφους. Δεύτερον στις όλο και πιο ενδιαφέρουσες συναντήσεις του φαλαινοθηρικού με φάλαινες και τρίτον στην τεράστια συνάντηση φαλαινών στις παρυφές της Κινεζικής θάλασσας στο «Grand Armada”, όταν ένας τυφώνας κοντά στην Ιαπωνία στήνει το σκηνικό για μεγάλη αναμέτρηση του Αχαάβ (Μπάμπης Βελισσάριος- εντυπωσιάζει με την ερμηνεία και τις φωνητικές του δυνατότητες) με τον Moby Dick.
Όπως παρατηρεί ο Buell η αφηγηματική αρχιτεκτονική του έργου κινείται γύρω από μια ιδιοσυγκρασιακή παραλλαγή του αφηγηματικού δίπολου παρατηρητή/ήρωα. Κατά άλλους ο Ισμαήλ εκπροσωπεί τη φωνή της παρέκκλισης σε αντίθεση με τον Αχαάβ που εκπροσωπεί τη φωνή της γραμμικότητας. Παρόλο που και οι δυο διακατέχονται από τον θυμό της ορφάνιας, ο καθένας προσπαθεί να διαχειριστεί αυτό το κενό με διαφορετικό τρόπο. Ο Αχαάβ με τη βία, ο Ισμαήλ με τον στοχασμό. Και παρόλο που η πλοκή του έργου φαίνεται να περιστρέφεται γύρω από τον θυμό του Αχαάβ, είναι η επιθυμία του Ισμαήλ να συλλάβει το «ασύλληπτο» από την οποία εκπορεύεται ο λυρικός χαρακτήρας του έργου.
Οι συμβολισμοί στην παράσταση
Το έργο του Μελβίλ βρίθει συμβολισμών, ξεκινώντας από το ίδιο το κυνήγι της φάλαινας που σύμφωνα με ορισμένους μελετητές αποτελεί μια μεταφορά της επιστημολογικής αναζήτησης νοήματος σε έναν κόσμο γεμάτο παραπλανητικά φαινόμενα και μοιραίες αυταπάτες.
Οι φυλετικές διαφορές ανάμεσα στα μέλη του Πίκοουντ αναφέρονται επίσης από κάποιους ως μια προσπάθεια αναζήτησης της αλήθειας πέρα από επιφανειακές διαφορές. Παρόλο που ο Ισμαήλ εμφανίζεται να φοβάται αρχικά τον Queequeg, χαρακτηρίζοντας τον ως ένα κανίβαλο με τατουάζ, σύντομα αλλάζει γνώμη λέγοντας «καλύτερα να κοιμηθεί κανείς με έναν νηφάλιο κανίβαλο παρά με έναν μεθυσμένο χριστιανό».
Η αντίληψη αποτελεί ένα από τα κεντρικά θέματα του έργου, καθώς η δυσκολία του να δει κανείς και να κατανοήσει δυσχεραίνει την προσπάθεια ανακάλυψης και έκφρασης της αλήθειας. Κατά τον Αχαάβ ο κόσμος του ορατού δεν είναι παρά μια μάσκα που ο ίδιος είναι αποφασισμένος να ρίξει. Το ίδιο θέμα επανεμφανίζεται στη σκηνή που ο Αχαάβ προσπαθεί ατενίζει τον σκοτεινό ωκεανό μη μπορώντας να εντοπίσει το θαλάσσιο κήτος ενώ το ίδιο κατευθύνεται κατά πάνω του. Στην αγγλική έκδοση μάλιστα του έργου, ο συγγραφέας αντικαθιστά τη λέξη «ανακάλυψη» με τη λέξη «αντίληψη», και τούτο γιατί η ανακάλυψη συνδέεται με εξεύρεση ενός πράγματος που βρίσκεται ήδη εκεί ενώ η «αντίληψη» αφορά στην διαμόρφωση αυτού που ήδη υπάρχει μέσα από έναν υποκειμενικό τρόπο πρόσληψης. Έτσι η φάλαινα εμφανίζεται να μην αποτελεί το αντικείμενο της ανακάλυψης του Αχαάβ αλλά το σύμβολο της υποκειμενικής του πρόσληψης.
Η λευκή σπερματοφάλαινα
Η λευκή σπερματοφάλαινα αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά σύμβολα της Αμερικανικής λογοτεχνίας. Ο συμβολισμός της εξαρτάται αποκλειστικά από τον παρατηρητή. Στην προκειμένη περίπτωση τον θεατή. Για τον Στάρμπακ (Θοδωρής Βουτσικάκης/ β διανομή Νικόλας Μαραζιώτης), ο Moby Dick είναι απλώς άλλη μια φάλαινα, η εξόντωση της οποίας έχει για εκείνον αποκλειστικά οικονομικό χαρακτήρα και όφελος. Η μόνη της διαφορά είναι ότι είναι λίγο πιο επικίνδυνη. Στην αρχή της παράστασης ο ίδιος επικρίνει τα κίνητρα του Αχαάβ σε σχέση με την αλλαγή της αποστολής του πλοίου, από την άντληση πετρελαίου στην θανάτωση του θαλάσσιου κήτους. Σε κάποιο σημείο μάλιστα ο Στάρμπακ αποκαλεί «βλασφημία» την αναζήτηση εκδίκησης από ένα ζώο που δρα καθαρά και μόνο από ένστικτο. Για εκείνον η φάλαινα δεν συμβολίζει τίποτα άλλο παρά την παρανοϊκή μανία ενός καπετάνιου που παρεκκλίνει σημαντικά από τον αρχική αποστολή του σκάφους.
Για κάποιους η λευκή σπερματοφάλαινα αποτελεί απλώς έναν μύθο. Για άλλους πάλι, ενσαρκώνει την ίδια την αθανασία. Για τον Αχαάβ πάλι αποτελεί την ίδια την ενσάρκωση του κακού. Για τον Ισμαήλ αντίθετα η λευκότητα της φάλαινας υψώνεται ως δίπολο του καλού και του κακού, σύμβολο της απόλυτης δόξας ή καταδίκης, αόρατη παρουσία ενός χρωματικού φάσματος ή ορατή απουσία χρώματος. Ο Αχαάβ βλέπει τον Moby Dick ως μια «μάσκα» από την οποία εκπορεύεται μια ακατανόητη δύναμη, την κυριαρχία της οποία ο ίδιος αρνείται να αποδεχτεί θεωρώντας ότι ενσαρκώνει το κακό.
Σύμφωνα με ορισμένους ακαδημαϊκούς η πηγή του κακού δεν βρίσκεται ούτε στη φάλαινα ούτε στην δύναμη που απορρέει από αυτή αλλά στον ίδιο τον Αχαάβ. Σε αυτό το σημείο ο Αχαάβ αναδεικνύεται ως ένας χαρισματικός μεν άνθρωπος που διακατέχεται από έναν καταστροφικό εγωκεντρισμό σε συνδυασμό με μια έντονη επιθυμία να υποκαταστήσει τον ίδιο τον θεό κατακρημνίζοντας τον στο τέλος στο βάθος του ωκεανού ως θλιβερό αντιήρωα που συντρίβεται στα βράχια του ίδιου του άκαμπτου δογματισμού του.
Για τον Αχαάβ μπορεί να πει κανείς κλείνοντας η λευκή σπερματοφάλαινα αντικατοπτρίζει την δύναμη που περιορίζει και ελέγχει τον άνθρωπο. Για τον ίδιο αυτό αποτελεί ενσάρκωση του κακού. Ίσως όμως να μην είναι τίποτε άλλο από ένα μεγάλο, έξυπνο ψάρι.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Μουσική – Λιμπρέτο: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας
Μαέστρος παράστασης: Αλέξιος Πρίφτης
Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη
Χορογραφίες: Αγγελική Τρομπούκη
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Visual effects, ολογράμματα: Ευάγγελος Κουλουκύθας – CandyshopVFX
σε συνεργασία με τον Hashem Alshaer και τον Στάθη Αθανασίου
Music Co-ordinator: Τάσος Ρωσόπουλος
Υπεύθυνος Ήχου: PA Front of House Γιάννης Λαμπρόπουλος
Βοηθοί σκηνοθέτη: Feli Moschos, Ρέα Σαμαροπούλου
Οργάνωση παραγωγής: Βασίλης Δραμουντάνης
Back Tracks:
Διεύθυνση Ορχήστρας: Πάνος Βλάχος
Τon meister: Τάσος Ρωσόπουλος
Ηχογράφηση: Γιάννης Λαμπρόπουλος, Νίκος Παππάς
Διεύθυνση παραγωγής: Κωνσταντίνος Σαγιάς
Συντονισμός παραγωγής: Κωνσταντίνα Τζιλίρα
Εκτέλεση Παραγωγής: Gg Productions
ΔΙΑΝΟΜΗ
(αλφαβητικά ανά κατηγορία)
ΜΠΑΜΠΗΣ ΒΕΛΙΣΣΑΡΙΟΣ – Καπετάνιος ΑΧΑΑΒ
ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ ΣΤΑΜΑΤΑΚΗΣ – ΙΣΜΑΗΛ (Β’ Διανομή ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΛΑΧΟΣ)
ΘΟΔΩΡΗΣ ΒΟΥΤΣΙΚΑΚΗΣ – Α’ Υποπλοίαρχος ΣΤΑΡΜΠΑΚ
(Β’ Διανομή ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΡΑΖΙΩΤΗΣ) *
ΙΒΑΝ ΣΒΙΤΑЇΛΟ – Β’ Υποπλοίαρχος ΣΤΑΜΠ, Ναύτης του «ΟΡΚΑ»
Στον ρόλο του Γάλλου Σιτιστή o λυρικός κοντρατενόρος ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΠΑΝΑΤΗΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΛΛΑΣ – Πέτρος Κιβούρης, Κάπτεν Πίλεγκ, Ναύτης από το Λόγκ Άιλαντ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ – Κάπτεν Μπίλνταντ, Ξυλουργός Σμάτ, Ναύτης από το Μαν
JEROM KALUTA – Γέρος Μάγειρας του Καραβιού ΦΛΗΣ, Πιστός στην Εκκλησία των Φαλαινοθήρων
ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΡΑΓΚΙΑΟΥΡΗΣ – Πατήρ ΜΕΗΠΛΣ, Πάρσος Φεϋνταλλάχ
ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΠΟΥΖΙΚΑΚΟΣ – Καμακιστής Κουίκουεγκ
ΠΑΝΟΣ ΖΩΗΣ – Γ’ Υποπλοίαρχος ΦΛΑΣΚ, Πιστός στην Εκκλησία των Φαλαινοθήρων
ΛΙΝΟΣ ΜΑΝΕΣΗΣ– ΠΙΠ το καμαρωτάκι
ΑΝΤΩΝΗΣ ΒΛΑΧΟΣ – Ναύτης, κλοσάρ ΗΛΙΟΥ, Ναύτης από Ιρλανδία
ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΟΥΑΝΑΤΟΣ – Καπετάνιος ΓΚΑΡΝΤΙΝΕΡ του πλοίου «Ραχήλ», Ναύτης
ΣΑΜΟΥΗΛ ΑΚΙΝΟΛΑ – Καμακιστής Ντάγκου
ΘΑΝΑΣΗΣ ΙΣΙΔΩΡΟΥ – Ναύτης, Βοηθός στο Πανδοχείο «Ο Φυσητήρας»
ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΡΑΖΙΩΤΗΣ – Β’ Ναύτης από το Ναντάκετ
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΠΟΙΜΕΝΙΔΗΣ – Ξαρτιέρης από το ΜΑΝ, Ναύτης Μαλτέζος
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ – Ναύτης Σικελός
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΑΜΟΣ – Ναύτης
ΟΡΦΕΑΣ ΤΣΑΡΕΚΑΣ – Ναύτης από το Ναντάκετ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΓΚΡΙΣΤΑΡΗΣ – Καμακιστής Τάστιγκο
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΨΥΧΡΑΜΗΣ – Σιδεράς Περθ, Ναύτης Ισπανός
ΜΟΥΣΙΚΟΙ
Sergiu Nastasa – α΄ βιολί | Πέτρος Χρηστίδης – α’ βιολί | Κωνσταντίνος Λούστας – β’ βιολί | Λευτέρης Παπανικολάου, Βασιλική Μαζαράκη – β’ βιολί | Έλλη Φιλίππου – τσέλο |Λυδία Παναγιωταρέα – τσέλο | Παρασκευάς Κίτσος – κοντραμπάσο/ ηλεκτρικό μπάσο | Ηλίας Καρκαβέλιας – κοντραμπάσο/ ηλεκτρικό μπάσο | Ηλίας Σκορδίλης – κλαρινέτο | Ιωάννης Κρητικός – κλαρινέτο | Τσάμου Μίνα – κλαρινέτο | Στέφανος Δάφνης – τρομπέτα | Στυλιανός Δρίτσας – τρομπέτα | Χρήστος Γιάκκας – τρομπόνι | Ηλίας Βορτελίνας – τρομπόνι | Θεόδωρος Ηλίας Βαζάκας – κρουστά |Θεοδώρα Τσιτσιμπή – κρουστά | Σπύρος Παναγιωτόπουλος – ντραμς | Ευριπίδης Ζεμενίδης – ηλεκτρική & ακουστική κιθάρα |Μιχάλης Τσιφτσής – ηλεκτρική & ακουστική κιθάρα | Αντρέας Κουρέτας – πιάνο/ keyboards | Βικτωρία Κιαζίμη – πιάνο/ keyboards
Kείμενο: Δέσποινα Ραμαντάνη