Τα πορτρέτα της Nelli Palomäki αποπνέουν µια αύρα νοσταλγίας, δίνοντας την εντύπωση ότι ανήκουν σε περασµένο αιώνα, ενώ σχεδόν πάντα είναι αποµονωµένα από τον χωρο και τον χρόνο και επικεντρώνονται στο αντικείµενο. Μετά από αρκετές προσωπικές και οµαδικές εκθέσεις, ετοιµάζεται να κυκλοφορήσει µέσα στους επόµενους µήνες το πρώτο της βιβλίο “Breathing the same air” µε τα πορτρέτα παιδιών και εφήβων που έχει κατά καιρούς φωτογραφίσει. Η Φινλανδή φωτογράφος µιλά στο ΟΖΟΝ Raw για τη δουλειά της, την πρόσφατη έκθεσή της “Sons of Nakhimov” στο Λονδίνο, καθώς και τη σχέση που αναπτύσσει µε τους πρωταγωνιστές της.
Στην τελευταία σου έκθεση µε τίτλο ‘Sons of Nakhimov’, στο Λονδίνο, παρουσιάζεις µία σειρά φωτογραφιών από τη Ναυτική Ακαδηµία Ναχίµοβ της Αγίας Πετρούπολης. Πώς θα περιέγραφες αυτήν την εµπειρία, συγκριτικά µε τις προηγούµενες;
Όλο το project ήταν πραγµατικά συναρπαστικό για εµένα και εύχοµαι να µπορέσω να το συνεχίσω κάποια στιγµή και να παρακολουθήσω την πρόοδο των µαθητών. Στην πραγµατικότητα, η διαδικασία δηµιουργίας των πορτραίτων ήταν πολύ πιο σηµαντική από το τελικό αποτέλεσµα. Άρχισα ακόµη και να αµφισβητώ τη δουλειά µου ως φωτογράφος κατά τις επισκέψεις µου στην Αγία Πετρούπολη. Μερικές φορές αρκεί µόνο να είσαι εκεί· το πορτραίτο είναι µόνο ένα στιγµιότυπο της συνάντησής µας. Σε αυτήν τη δουλειά επιφορτίζεσαι µε µία συγκεκριµένη ευθύνη: να χτίσεις µία σχέση εµπιστοσύνης µε το αντικείµενο σου και όχι να του αποσπάς µόνο κάποιες φωτογραφίες. Η έκθεση παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Ηνωµένο Βασίλειο. Η γκαλερί “Wapping Project-Bankside” είναι ιδανικό µέρος: τα τεράστια παράθυρα του φωτίζουν µε άπλετο φυσικό φως το χώρο, πράγµα που βοηθά τα πορτραίτα µου, αφού όλα φωτογραφήθηκαν υπό το φυσικό φως που έµπαινε από το παράθυρο.
Έχεις πει πως τα πορτρέτα των µαθητών για την έκθεση “Sons of Nakhimov” αντικατοπτρίζουν τον τρόπο που θα τους θυµάσαι και αναρωτιέσαι «πώς θα σε θυµούνται εκείνοι». Πώς θα ήθελες να σε θυµούνται;
Αυτό ισχύει για όλη τη δουλειά µου. Εννοώ ότι όταν βγάζεις τη φωτογραφία ενός άγνωστου, αυτός είναι και ο µοναδικός τρόπος να τον θυµάσαι. Κατά µία έννοια, αυτό το κάνει πιο απόλυτο· αυτό το πορτραίτο είσαι εσύ. Για εµένα η στιγµή που βγάζεις αυτή τη φωτογραφία είναι πάρα πολύ σηµαντική. Πρέπει να είναι έντονη, άβολη, εύθραυστη και ήσυχη. Είµαι ιδιαίτερα νευρική όταν τραβάω µια φωτογραφία και υποθέτω πως και αυτό αποτελεί µέρος της δουλειάς µου και επηρεάζει την τελική µορφή των πορτραίτων. ∆εν θα έλεγα ότι θα ήθελα να µε θυµούνται µε έναν συγκεκριµένο τρόπο, αλλά έχω όντως την περιέργεια του πώς θα µε θυµούνται: εάν έχουν προσέξει κάποια από τις αδυναµίες µου ή εάν ήταν τόσο φοβισµένοι όσο και εγώ.
Περιέγραψέ µας τη σχέση σου µε τη φωτογραφία.
∆εν είµαι η συνηθισµένη φωτογράφος που έχει πάντα µαζί της τη µηχανή της. Είναι απλά κάτι που έτυχε να κάνω αλλά δεν καθορίζει τη ζωή µου. Με συναρπάζει να γνωρίζω ανθρώπους και να έχω αλλόκοτες εµπειρίες και συζητήσεις µε αυτούς, να ζω στο έπακρο. Η φωτογραφία είναι µέρος της ζωής µου, αλλά δεν είναι η ζωή µου.
Γιατί ασχολήθηκες µε τα πορτρέτα;
Οι άγνωστοι µε συνάρπαζαν πάντα, όπως και το να γνωρίζω καινούργιο κόσµο. Το ότι επέλεξα, όµως, τον συγκεκριµένο τρόπο δουλειάς οφείλεται στις κρίσεις πανικού που πάθαινα πιο µικρή. Ακόµα το παθαίνω, αλλά είµαι πολύ καλύτερα σήµερα. ∆εν ήταν εύκολο να περάσω αυτές τις τόσο έντονες στιγµές µε αγνώστους. Ξεκίνησα, κατά µία έννοια, να πιέζω τον εαυτό µου να γνωρίσει καινούργια άτοµα και να περάσει στιγµές ηρεµίας µαζί τους. Επίσης, λατρεύω να ακούω ιστορίες και πάντα ακούω υπέροχες ιστορίες από αυτά. ∆εν µιλώ πολύ όταν τραβάω τις φωτογραφίες. Μου αρέσει αυτή η αµηχανία. Για κάποιον λόγο δεν πρέπει να υπάρχει άνεση.
Οι φωτογραφίες σου είναι πάντα ασπρόµαυρες, παρόλο που έχεις δηλώσει στο παρελθόν: «έχω αποδείξει στον εαυτό µου ότι τα πράγµατα δεν είναι άσπρο και µαύρο». Τι θέλεις να πεις µε αυτό;
Θέλω να πω πως τα πράγµατα δεν είναι τόσο απλά, αλλά αυτή η δήλωση µου δεν έχει να κάνει µε την ασπρόµαυρη φωτογραφία. Έχοντας µία συγκεκριµένη στάση όταν επισκέφτηκα για πρώτη φορά τη Ρώσικη Ναυτική Ακαδηµία, συνειδητοποίησα για ακόµα µία φορά ότι τα πράγµατα είναι πιο περίπλοκα και πως ο τρόπος που βλέπω τις καταστάσεις είναι πολύ µονοδιάστατος.
Έχεις επίσης δηλώσει πως «κάθε φωτογραφία που έχεις τραβήξει είναι και ένα κοµµάτι του εαυτού σου». Τι σχέση αναπτύσσεις µε τα άτοµα που φωτογραφίζεις;
Για να πάρεις κάτι από τους άλλους, πρέπει πρώτα να δώσεις κάτι από εσένα. Ακόµα και αν η σχέση φωτογράφου και φωτογραφιζόµενου δεν είναι ισότιµη, προσπαθώ να αντιστρέψω αυτήν την ισορροπία. Μπορώ, επίσης, να αποκαλύψω ένα κοµµάτι του εαυτού µου, δεν έχω την ανάγκη να κρύβοµαι πίσω από το ρόλο του φωτογράφου. Μερικές φορές µάλιστα χτίζεις πολύ δυνατές σχέσεις µε τα αντικείµενα σου: κάποιοι µπορεί να γίνουν φίλοι σου· άλλοι είναι πιο αποστασιοποιηµένοι. Κάποτε είχα γράψει:
«Τώρα είµαι εγώ ο κάτοχος του πορτραίτου, που διατηρεί αυτή τη σχέση και µας δεσµεύει για πάντα. Εκεί βρίσκεται η δύναµη της προσωπογραφίας (και η δύναµη του φωτογράφου): στη µίζερη σκέψη του µόνιµου. Τώρα έχω τον έλεγχο να παρουσιάσω τις φωτογραφίες, αλλά πέρα από αυτό, µπορώ να τις κάνω να κρατήσουν για πάντα. Γίνονται συνώνυµο της αθανασίας αλλά την ίδια στιγµή, µε ένα σατανικό τρόπο, µας υπενθυµίζουν ότι αναµφίβολα όλοι µας κάποια µέρα θα πεθάνουµε. Όλες αυτές οι αποδείξεις θανάτου και γηρατειών τις φυλάµε σαν θησαυρούς, τις γεµίζουµε µε νόηµα και αναµνήσεις: είναι τα πιο πολύτιµα αντικείµενα στη ζωή µας· όπως οι φωτογραφίες των αγαπηµένων µας που έχουν φύγει εδώ και καιρό τις φυλάµε σαν θησαυρό, σαν κρυµµένα γράµµατα γεµάτα µε γλυκούς και οικείους χαρακτήρες, που θέλουµε να φυλακίσουµε µέσα µας για πάντα».
Μεγάλωσες και σπούδασες στη Φινλανδία. Νιώθεις πως η πόλη που µεγάλωσες και η σηµερινή καλλιτεχνική σκηνή της έχουν επηρεάσει τη δουλειά σου;
Εννοείται πως τα πάντα εδώ έχουν επηρεάσει τη δουλειά µου. Προέρχοµαι από µία µικρή βιοµηχανική πόλη, µία πραγµατική πόλη της εργατικής τάξης. Αυτό µε έκανε αρκετά δυνατή για να επιβιώσω στη ζωή µου, αλλά ταυτόχρονα µε έκανε και πολύ φιλόδοξη. ∆εν παραδίδω εύκολα τα όπλα και έχω πάντα πολλά όνειρα για το µέλλον. Αλλά µε ένα φυσικό τρόπο τα πάντα επηρεάζονται από οτιδήποτε εδώ. Πιθανώς, εµείς οι σκανδιναβικοί λαοί έχουµε µια τάση να βλέπουµε τα πράγµατα µελαγχολικά.
Πώς φαντάζεσαι τον εαυτό σου στο µέλλον; Θα πειραµατιζόσουν µε κάποιο άλλο είδος πέρα από το φωτογραφικό πορτρέτο;
Θα προτιµούσα να συνεχίσω τη δουλειά µου χωρίς να πολυσκέφτοµαι το µέλλον. Φυσικά ελπίζω να συνεχίσω αυτήν τη δουλειά, να κάνω εκθέσεις, να συνεχίσουν να µου παρουσιάζονται ευκαιρίες και να ταξιδέψω. Είµαι ακόµη πολύ νέα, άρα υποθέτω πως µε περιµένουν ακόµα πολλές προκλήσεις. Προς το παρόν, θέλω να συνεχίσω µε τα πορτραίτα· είναι κάτι που βλέπω τον εαυτό µου να κάνει για πολλά χρόνια ακόµα. Αυτό όµως δε σηµαίνει πως δεν είµαι ανοιχτή και σε άλλα πράγµατα. Μην εκπλαγείτε αν µε δείτε να ασχολούµαι µε κάτι τελείως διαφορετικό στο κοντινό µέλλον!
Συνέντευξη Αλεξάνδρα Ζωγράφου