Zyrich’s underdog
Κarlheinz Weinberger Knabenschiessen, Albisgütli, Zürich, 1961 Schwarz-Weiss fotografie, 50.5 x 60.5cm courtesy the estate of Karlheinz Weinberger in care of Patrik Schedler, Zürich.
Το Museum für Gegenwartskunst Basel παρουσιάζει από τις 21/1 ως τις 15/4 την έκθεση “Intimate Stranger”. Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφίες του Karlheinz Weinberger (1921-2006), περιοδικά και vintage ρούχα. O Weinberger άρχισε να φωτογραφίζει στα τέλη του ‘50 ένα κίνημα νέων στη Ζυρίχη που ονομάζονταν “Halbstarke”. Πρόκειται για φωτογραφίες που δύσκολα πιστεύει κανείς ότι έχουν τραβηχτεί στην Ελβετία και πόσο μάλλον εκείνη την περίοδο. Αυτοί οι νέοι αποστασιοποιημένοι από την «πειθαρχημένη και συμβιβασμένη» κοινωνία της Ελβετίας έτρεφαν μια αγάπη για την αμερικάνικη κουλτούρα. Denim παντελόνια (που τότε πουλούσε μόνο ένα μαγαζί στη Ζυρίχη) μποτάκια, ζώνες με αγκράφες τα αγαπημένα τους είδωλα, κόμποι και σκισίματα, με αποτέλεσμα να δημιουργήσουν τη δική τους κουλτούρα. Ο Weinberger σιγά σιγά ενσωματώθηκε στην κοινωνία τους ( αν και ο ίδιος ήταν μια γενιά μεγαλύτερος), κέρδισε την εμπιστοσύνη τους και άρχισε να φωτογραφίζει την καθημερινότητα τους στους δρόμους της Ζυρίχης αλλά και στο σπίτι του. Μία καταγραφή και μία σχέση που θα κρατήσει για χρόνια. Η curator Nikola Dietrich, μιλάει στο ΟΖΟΝ για τη δουλειά του Weinberger.
Η αισθητική μερικών εικόνων του Karlheinz Weinberger, που έχουν ως θέμα τη νεανική κουλτούρα της Ζυρίχης της δεκαετίας του ‘50 και του ‘60, θα μπορούσαν να βρίσκονται σε ένα σύγχρονο περιοδικό. Πώς εξηγείται αυτή ακριβώς η δυναμική τους;
Η δυναμική των φωτογραφιών αυτών προέρχεται από τα ίδια τα θέματα που απεικονίζουν, τα οποία αποτελούν ακριβώς την αντίδραση στις συντηρητικές τάσεις της εποχής. Καλλιεργούσαν υποσυνείδητα μια συναρπαστική ματιά που επρόκειτο να συγκλονίσει την ελβετική κοινωνία και η οποία δίνει μια αίσθηση ομορφιάς και σταθερότητας στην εικόνα: κάθε λεπτομέρεια στο στύλ τους, από τα ρούχα τους μέχρι τα υπερμεγέθη χτενίσματά τους ήταν όλα χειροποίητα. Ο Weinberg επικρίθηκε για την επιθετικότητα των έργων του και την επακόλουθη ετερότητά τους.
Ο Karlheinz Weinberger απεικονίζει την επαναστατική νεολαία της Ζυρίχης στις δεκαετίας ‘50-‘60. Μια εικόνα της Ζυρίχης, άγνωστη στους περισσότερους. Πώς ο Weinberger συμβάλλει στην καταγραφή της ιστορίας της πόλης;
Ο Weinberger ξεκίνησε φωτογραφίζοντας το λεγόμενο Halbstarke, ή Half-Strong από το 1958 και μετά. Προερχόταν στην πραγματικότητα από μια διαφορετική γενιά αλλά πέρασε αρκετό χρόνο με αυτά τα παιδιά και το σπίτι του αποτελούσε ένα είδος σημείου συνάντησης για αυτούς. Ήταν σίγουρα ο μοναδικός που θα μπορούσε να αποτυπώσει μια ολόκληρη γενιά με τόσο μεγάλη ακρίβεια και με τέτοια ευαισθησία γύρω από τα θέματα που την απασχολούσαν. Αν δεν είχε διαλέξει αυτή την οπτική γωνία και είχε αναπτύξει στενότερες σχέσεις με την ισχυρή τάξη της Ελβετίας, μεγάλο μέρος της ιστορίας-κυρίως της Ζυρίχης και της Βασιλείας- θα είχε πιθανώς αποσιωπηθεί.
Πιστεύεις ότι οι φωτογραφίες του αποτελούν και κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας;
Η ερώτηση αυτή είναι αρκετά παραπλανητική, διότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να κατανοήσουμε το κυρίαρχο μεταπολεμικό συντηρητισμό που επικρατούσε την δεκαετία του 1950 στην Ελβετία. Πρέπει να ξέρετε ότι μεταβατικό στάδιο δεν υπήρχε. Έτσι, έπρεπε πρώτα να δημιουργηθεί μια νεανική κουλτούρα. Αν παρατηρήσουμε μόνο επιφανειακά το στυλ τους και τα αγαπημένα τους τζιν δεν θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε την ιστορία τους: σήμερα αντιπροσωπεύουν έναν πολιτισμό που κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ ότι θα μπορούσε να υπάρχει στην Ελβετία. Ωστόσο, η σύγχρονη ελβετική νεανική κουλτούρα είναι κάτι τελείως διαφορετικό που μεταβάλλεται μέσα από τις δικές της ιδιαίτερες συνθήκες.
Ο κύριος όγκος της δουλειάς του Karlheinz Weinberger απέκτησε μεγαλύτερη αναγνώριση μόλις 6 χρόνια πριν από το θάνατο του, όταν ο ίδιος ήταν 80 χρονών, μέσα από την έκθεση “Halbstarke”,το 2000. Γιατί πιστεύεις ότι άργησε τόσο να συμβεί αυτό;
Είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον: υπάρχουν μια σειρά από παράγοντες που συνέβαλαν στο να αναγνωριστεί αρκετά αργότερα δουλειά του Weinberger- μην ξεχνάμε στο σημείο αυτό ότι ήταν ομοφυλόφιλος. Κατά τη δεκαετία του 1950, ο Weinberger ήταν τακτικός συνεργάτης στο πρώτο διεθνές gay περιοδικό , το Der Kreis (Ο Κύκλος), με το ψευδώνυμο «Jim». Ο Weinberger ήταν αυτοδίδακτος φωτογράφος, και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του εργαζόμενος σε αποθήκη εργοστασίου. Αν και οι καλλιτεχνικές του φιλοδοξίες δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ, η φωτογραφική του τεχνική εξελίχθηκε. Ο Weinberger ήταν τόσο μεγάλο αουτσάιντερ στην ελβετική συντηρητική κοινωνία, όπως ακριβώς και τα θέματά του – και ίσως αυτός ήταν ο λόγος που ήταν τόσο γοητευμένος από τις αντισυμβατικές προσωπικότητες της “Halbstarke” και αργότερα από την Biker scene. Τον γοήτευαν οι άνθρωποι που σηματοδοτούν κάτι διαφορετικό στο κατά τ’άλλα συντηρητικό ελβετικό περιβάλλον. Οι φωτογραφίες του ήταν πάντα ριζοσπαστικές και παρέμειναν κυρίως εκεί ακριβώς που δημιουργήθηκαν: στο περιθώριο της κοινωνίας.
Μεταξύ του φωτογράφου και του θέματος που επιλέγει φαίνεται να υπάρχει μια πολύ οικεία σχέση.
Ο Weinberger περνούσε πολύ χρόνο μαζί με τα θέματα που φωτογράφιζε στο προσωπικό του εργαστήριο, το οποίο είχε σχεδιάσει ο ίδιος, στο διαμέρισμά του στη Ζυρίχη. Το σπίτι του ήταν επίσης ένα είδος τόπου συγκέντρωσης, όπου μπορούσε να μιλά ελεύθερα με τους «Halbstarke», όταν τους απαγόρευαν την είσοδο στα bars της πόλης. Μια μακράς διαρκείας σχέση ξεκίνησε με πολλούς ανθρώπους από αυτή τη στιγμή, όπως επιβεβαιώνουν έγγραφα, επιστολές και καρτ-ποστάλ της έκθεσης. Προφανώς αυτές οι συναντήσεις αποτελούν σημαντικές πηγές και, υποθέτω, απεικονίζουν μια πλευρά του εαυτού του.
Μπορούμε να παρομοιάσουμε το σπίτι του με του Warhol;
Όπως ανέφερα και προηγουμένως, αυτή η σύγκριση φαίνεται κάπως αναχρονιστική γιατί η νεανική κουλτούρα προκύπτει από ένα πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο. Οι συναναστροφές του Andy Warhol στο εργαστήριό του θεωρήθηκαν αναπόσπαστο μέρος της πρακτικής του. Ο Karlheinz Weinberger ήταν ένας φωτογράφος ο οποίος είχε συχνά στενές σχέσεις με τα θέματά του, αλλά η «Halbstarke» σκηνή δεν ήταν απλώς μια ομάδα καλλιτεχνών, αλλά και η δημιουργία μιας νεανικής κουλτούρας που δεν είχε υπάρξει προηγουμένως στην Ελβετία. Αναγνώριζαν ο ένας τον άλλον μέσα από τα ρούχα και το στυλ, αλλά κυρίως μέσω των αντιθέσεών τους. Οι φωτογραφίες του σατιρίζουν τα αντρικά και τα γυναικεία στερεότυπα.
Στην εποχή μας, τι σημαίνει η παρουσίαση τέτοιων φωτογραφιών στα μουσεία;
Αυτή η ομάδα των νέων ανθρώπων ήθελε να ανατρέψει τα στερεότυπα και τους κανόνες της εποχής. Το γεγονός ότι ήταν ο ίδιος ο Weinberger ήταν ομοφυλόφιλος και τα θέματά του ήταν αντίστοιχα δεν πρέπει να θολώνουν την υπόλοιπη θεματολογία του. Εξάλλου, χρησιμοποιούσε μοντέλα και των δύο φύλων. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους είναι ενδιαφέρον να παρουσιάζεται αυτό το σημαντικό και τεράστιο σώμα της δουλειά του στις μέρες μας σε ένα μουσείο. Πρώτα απ ‘όλα, η πρακτική του Weinberger αφηγείται την ιστορία της Ελβετίας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, της μεταπολεμικής Ευρώπης, που είναι ακόμα άγραφη, με έναν ιδιαίτερα προσωπικό τόνο που είναι δύσκολο να μη σε παρασύρει μαζί του. Δεύτερον, στο πλαίσιο της ιστορίας της φωτογραφίας, η συμβολή του Weinberger αγγίζει ένα άγνωστο ακόμα έδαφος, όπου το πάθος και η αφοσίωση στο έργο του δημιουργεί τη δική του θέση στην ιστορία.
Πιστεύεις ότι οι φωτογραφίες του έχουν εμπνεύσει τη βιομηχανία της μόδας;
Ναι. Οι φωτογραφίες του για πρώτη φορά συγκεντρώνονται στον κατάλογο της έκθεσης: Karlheinz Weinberger: Photos 1954-1995. Λέγεται μάλιστα ότι αυτή η οπτική του “Halbstrake” έχει επηρεάσει το φωτογράφο Steven Meisel, τον Martin Margiela, κ.ά.. Aυτό και μόνον φαίνεται να είναι λογικό, όταν κοιτάξουμε προσεκτικά το Do-It-Yourself-Style: γιγάντιες μεταλλικές ζώνες κατασκευάστηκαν ξανά, ρούχα που επενδύθηκαν με γούνα, δέρμα και χρωματικές εναλλαγές όπως επίσης και με φωτογραφίες ειδώλων όπως οι Τζέιμς Ντιν, Μάρλον Μπράντο και Έλβις Πρίσλεϊ.
Κarlheinz Weinberger @ Kunstmuseum Basel
Διάρκεια Έκθεσης: 21.01.2012 – 15.04.2012