Πολλές φορές ακούς, στη ροή του λόγου, πως «μία εικόνα είναι χίλιες λέξεις». Αν και υπάρχουν αρκετοί καλοί λόγοι που κάτι τέτοιο σημειολογικά δεν ισχύει, είναι αλήθεια πως η εικόνα έχει τεράστια δύναμη να αφηγείται ιστορίες – πολλές φορές με περισσότερη αμεσότητα και από το λόγο.
Αν κανείς ήθελε να δώσει την αίσθηση των όσων έχει περάσει ολόκληρος ο πλανήτης τον τελευταίο χρόνο, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την εικόνα που ευελπιστούμε πως θα προκαλεί χαμόγελα όταν την κοιτάμε στο μέλλον, εκείνη της στιγμής του εμβολιασμού. Αν βρίσκεσαι στα social media, σίγουρα θα έχεις δει εδώ και κάποιους μήνες να εμφανίζεται στις αρχικές σου μία selfie σε πολλές παραλλαγές: Ένα άτομο, φορώντας μάσκα, έχει σηκώσει το μανίκι του ή έχει βγάλει το πουκάμισό του (οι πολιτικοί φαίνεται να το προτιμούν έτσι) και δέχεται το εμβόλιο κατά της νόσου COVID-19. Μπορεί να σου φαίνεται ματαιόδοξο, ή και ανούσιο, όμως η Ιστορία της φωτογραφίας του εμβολιασμού είναι πολύ πιο μακροχρόνια και ενδιαφέρουσα απ’ όσο νομίζεις.
Πριν από τις sefies του εμβολιασμού υπήρχαν τα photo ops, και πριν από αυτά υπήρχαν οι γκραβούρες. Κι όμως, από τον 18ο αιώνα ακόμη σε πολλές απεικονίσεις εμφανίζεται ο Edward Jenner, εφευρέτης του εμβολίου για την ευλογιά, να εμβολιάζει τόσο τα παιδιά του, όσο και άλλους ασθενείς. Το 1955 μία ομάδα μοντέλων από τη Γαλλία φωτογραφίζονται με ανάλαφρη διάθεση όσο περιμένουν να εμβολιαστούν για την ευλογιά, παίζοντας με τα μανίκια από τις μπλούζες τους και χαμογελώντας. Και, ίσως στην πιο γνωστή ανάλογη φωτογραφία, το 1956 ο Elvis Presley εμβολιάζεται στα backstage του The Ed Sullivan Show προκειμένου να ενθαρρύνει το νεανικό κοινό να κάνει το εμβόλιο για την πολιομυελίτιδα.
Στην Αμερική το 2009, επί προεδρίας Ομπάμα, ο πλανητάρχης φωτογραφήθηκε ενώ έκανε το εμβόλιο κατά του Η1Ν1. Το σκεπτικό πίσω από τους προκατόχους των vaccine selfies ήταν κοινό. «Στην επικοινωνιακή τακτική της δημόσιας υγείας, θεωρείται γενικά καλή πρακτική το να έχεις εικόνες αξιόπιστων ηγετών να κάνουν τα εμβόλιά τους», σημειώνει ο David Broniatowski, καθηγητής στο George Washington University μιλώντας στους New York Times. Και κάτι τέτοιο, πράγματι, ίσχυε – μέχρι την πανδημία του κορονοϊού.
Τι προκάλεσε αυτή τη μετατόπιση ενδιαφέροντος; Πρώτον, μέσα σε αυτά τα δώδεκα χρόνια, τα social media όχι απλά αύξησαν τη δημοτικότητά τους, αλλά έγιναν και η βασική πηγή ενημέρωσης για μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού παγκοσμίως. Δεύτερον, ένα εξίσου αξιοσημείωτο μέρος των πολιτών έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους πολιτικούς αρχηγούς, ενώ αποστρέφονται συγχρόνως τα hard facts της επιστήμης.
Κάπως έτσι, αν και παραμένει σημαντικό να βλέπει κανείς τα πρόσωπα του πολιτικού χώρου να εμπιστεύονται τα εργαλεία της επιστήμης, είναι εξίσου σημαντικό να μπορεί να ταυτιστεί με αυτό που βλέπει. Σε μία εποχή που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει ο κύριος τρόπος επικοινωνίας μας, οι συγκεκριμένες selfie ξεπερνάνε τα όρια του lifestyle ή της ωραιοπάθειας που πολλοί καταλογίζουν στο Instagram και συμβάλλουν με το δικό τους τρόπο στη μάχη για την ανοσία. Και αυτό, ναι, είναι ένα πολύ καλό σημάδι.
Από τη Μαργαρίτα Κούτρα
Illustration: fk