Εν έτει 2021, θα νόμιζε κανείς πως αυτό θα ήταν ένα από τα προβλήματα που έχουμε αφήσει πίσω μας. Όμως, σε ορισμένες περιπτώσεις, η εξελιγμένη τεχνολογία φαίνεται πως περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα, αντί να τα απλοποιεί. Σε μία εποχή που η ανάγκη για εκπροσώπηση όλων των ανθρώπων στην αγορά, αλλά και στη διαφήμιση, είναι πιο επιτακτική από ποτέ, ο αλγόριθμος του Facebook φαίνεται να κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση.
Η ιστορία μας ξεκινάει το 2018, όταν η Helya Mohammadian παρατήρησε για πρώτη φορά τη δυσλειτουργία. Η ίδια είναι ιδρύτρια της εταιρείας Slick Chicks, η οποία δημιουργεί εσώρουχα που προσαρμόζονται στις ανάγκες κάθε σώματος. Ανεβάζοντας links για τη σελίδα του brand σε Facebook και Instagram, διαπίστωσε πως αυτά οδηγούσαν τους χρήστες σε ένα μήνυμα που έλεγε πως «ο σύνδεσμος που προσπαθήσατε να επισκεφτείτε αντιτίθεται στους κανόνες της Facebook κοινότητας» – το γνωστό και ως «shadow banning».
Αν και οι φωτογραφίες απεικονίζουν απλώς μοντέλα και ambassadors να φορούν τα εσώρουχα (σε μη «προκλητικές» πόζες), ο αλγόριθμος θεώρησε πως επρόκειτο για περιεχόμενο ακατάλληλο για ανηλίκους και εξαφάνισε τις διαφημίσεις. Μετά από αρκετά emails και τη συγκέντρωση 800 υπογραφών, το ban δεν υπήρχε πλέον.
Από τότε και μέχρι σήμερα, πολλές εταιρείες που απευθύνονται σε άτομα με αναπηρία έχουν αντιμετωπίσει το ίδιο πρόβλημα με τον αλγόριθμο του Facebook και, κατ’ επέκταση, του Instagram. Νωρίτερα μέσα στη χρονιά, το brand με την επωνυμία Mighty Well έκανε κι αυτό την προσπάθειά του να διαφημίσει τα προϊόντα του μέσω των κοινωνικών δικτύων. Μόνο που στο Facebook ή πιο σωστά, στην τεχνητή νοημοσύνη που χρησιμοποιεί το Facebook, αυτή η ιδέα δεν άρεσε και τόσο.
Η διαφήμιση για την συγκεκριμένη ζακέτα, με το logo «είμαι ανοσοκατασταλμένος, παρακαλώ δώσε μου χώρο» απορρίφθηκε από την πλατφόρμα. Ο λόγος; Σύμφωνα με το Facebook, παραβίασε την πολιτική προωθώντας «ιατρικά είδη και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων ιατρικών συσκευών». Φυσικά, η διαφήμιση δεν περιείχε κανένα τέτοιο προϊόν. Η ομάδα της εταιρείας έκανε ένσταση και, έπειτα από λίγες μέρες, το πρόβλημα είχε φαινομενικά λυθεί.
Κανένας από τους εκπροσώπους των εταιρειών που αντιμετωπίζουν το συγκεκριμένο ζήτημα δεν πιστεύει πως πρόκειται για συνειδητή διάκριση σε βάρος των ατόμων με αναπηρία. Παρ’ όλα αυτά, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο: Πολυεθνικές-κολοσσοί, όπως το Facebook, δεν έχουν καταφέρει ακόμα να είναι προσβάσιμες και φιλικές για όλους τους χρήστες. Πρόκειται ουσιαστικά για προκαταλήψεις που αντικατοπτρίζονται στον τρόπο που λειτουργεί ένας αλγόριθμος (bias in machine learning), η λειτουργία του οποίου όμως έχει πραγματικές προεκτάσεις στο κοινωνικό σύνολο. Για παράδειγμα, για τον αλγόριθμο του Facebook, ένας «κανονικός» άνθρωπος που ενδιαφέρεται για τη μόδα δεν μπορεί συγχρόνως να είναι και ένα άτομο με αναπηρία – το ένα ενδεχόμενο ακυρώνει το άλλο.
Οι παραπάνω περιπτώσεις όμως, και οι αμέτρητες παρόμοιες, φανερώνουν ένα πολύ πιο σημαντικό πρόβλημα, το οποίο πρέπει να λυθεί άμεσα. Η δύναμη που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω της επιρροής τους, είναι σημαντικό να συνοδεύεται από αίσθημα ευθύνης. Διανύοντας τα χρόνια της κοινωνικής αλλαγής, συζητάμε επιτέλους ανοιχτά για θέματα προκαταλήψεων και εκπροσώπησης.
Είναι καιρός οι συζητήσεις αυτές να περάσουν από τις pr καμπάνιες των εταιρειών και τα hashtags στις διαφημίσεις του Facebook, στον πραγματικό κόσμο και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται κάθε άνθρωπος.
Από τη Μαργαρίτα Κούτρα