Ένα νέο βιβλίο έρχεται να μας δείξει ότι όλοι ανεξαιρέτως μπορούμε να είμαστε δημιουργικοί και ότι η δημιουργικότητα διδάσκεται!
Στην καθημερινότητά μας παρατηρούμε συχνά ότι δεν συμφωνούν όλοι αναφορικά με την αξία και τη σημασία της δημιουργικής σκέψης στην κοινωνία. Εν μέρει το πρόβλημα αυτό έγκειται στο ότι δεν υπάρχει συναίνεση για το τι σημαίνει πραγματικά να είσαι δημιουργικός. Κάποιοι άνθρωποι σκέφτονται τη δημιουργικότητα με πολύ διαφορετικό και προσωπικό τρόπο, οπότε δεν μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν μπορούν να συμφωνήσουν με τους υπόλοιπους σχετικά με την αξία και τη σημασία του όρου. Μιλώντας βέβαια με διάφορους ανθρώπους για τη δημιουργικότητα, μπορούμε να εντοπίσουμε μία σειρά από κοινές παρανοήσεις.
Μύθος 1: Η δημιουργικότητα αποτελεί κατ’ αποκλειστικότητα μία καλλιτεχνική έκφραση
Εκτιμούμε και θαυμάζουμε τους ζωγράφους, τους γλύπτες και τους ποιητές για τη δημιουργικότητά τους. Αλλά, υπάρχουν και άλλοι τύποι ανθρώπων που μπορούν να είναι εξίσου δημιουργικοί. Οι επιστήμονες, για παράδειγμα, μπορούν να είναι δημιουργικοί όταν αναπτύσσουν νέες θεωρίες. Επίσης, οι γιατροί είναι δημιουργικοί όταν διαγιγνώσκουν ασθένειες, οι επιχειρηματίες όταν αναπτύσσουν νέα προϊόντα, οι κοινωνικοί λειτουργοί όταν προτείνουν στρατηγικές για οικογένειες της βιοπάλης, ακόμη και οι πολιτικοί μπορούν να είναι δημιουργικοί όταν αναπτύσσουν νέες πολιτικές. Οι περισσότεροι στις μέρες φαίνεται να μπερδεύουν τη δημιουργική σκέψη με τη δημιουργικότητα.
Μύθος 2: Μόνο μία μικρή μερίδα του πληθυσμού μπορεί να είναι δημιουργική
Μερικοί άνθρωποι θεωρούν ότι οι λέξεις “δημιουργικός” και “δημιουργικότητα” πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο όταν αναφέρονται σε εφευρέσεις και ιδέες που είναι εντελώς νέες για τον κόσμο. Από αυτή την άποψη, μόνο οι νικητές των βραβείων Νόμπελ είναι δημιουργικοί, καθώς και οι καλλιτέχνες των οποίων τα έργα εκτίθενται σε μεγάλα μουσεία, ενώ οι υπόλοιποι όχι.
Οι ερευνητές που μελετούν τη δημιουργικότητα αναφέρονται σ’ αυτό το είδος δημιουργικότητας ως “Big-C Creativity”. Ωστόσο, μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει η άποψή τους για τη “μικρή δημιουργικότητα”. Όταν για παράδειγμα καταλήγετε σε μια ιδέα που είναι χρήσιμη για εσάς στην καθημερινή σας ζωή, αυτή είναι αποτέλεσμα μίας μικρής δημιουργικότητας. Δεν έχει σημασία αν χιλιάδες ή εκατομμύρια άνθρωποι έκαναν παρόμοιες σκέψεις στο παρελθόν. Από τη στιγμή που η ιδέα αυτή είναι νέα και χρήσιμη για εσάς, τότε αποτελεί μία μικρή δημιουργικότητα.
Μύθος 3: Η δημιουργικότητα έρχεται σαν φλασιά
Οι δημοφιλείς ιστορίες για τη δημιουργικότητα συχνά περιστρέφονται γύρω από μία στιγμιαία έμπνευση. Ο Αρχιμήδης φώναξε “εὕρηκα” στην μπανιέρα, όταν συνειδητοποίησε ότι θα μπορούσε να υπολογίσει τον όγκο ακανόνιστων αντικειμένων, βυθίζοντας τα στο νερό (και μετρώντας την ποσότητα του νερού που μετατοπίστηκε). Ακόμη, ο Isaac Newton αναγνώρισε την καθολική φύση της βαρυτικής δύναμης, όταν καθισμένος κάτω από μια μηλιά χτυπήθηκε στο κεφάλι από ένα μήλο που έπεσε, ενώ ο August Kekule συνειδητοποίησε τη δομή του βενζολικού δακτυλίου, μετά από την ονειροπόληση ενός φιδιού που έτρωγε την ουρά του.
Αυτές όμως οι αναλαμπές αποτελούν μονάχα ένα μικρό ποσοστό της δημιουργικής διαδικασίας. Οι περισσότεροι επιστήμονες, εφευρέτες και καλλιτέχνες αναγνωρίζουν ότι η δημιουργικότητα είναι μία μακροπρόθεσμη διαδικασία. Ο Constantin Brancusi, ένας από τους πρωτοπόρους της νεωτεριστικής τέχνης, είπε χαρακτηριστικά: “Η δημιουργικότητα δεν έρχεται σαν ένας κεραυνός από τον Θεό. Έχει ξεκάθαρη πρόθεση και πάθος”. Ο Thomas Edison από την άλλη εξέφρασε την άποψη ότι η δημιουργικότητα αποτελείται στο 1% από έμπνευση και κατά 99% από συνεχή προσπάθεια και μόχθο. Η δημιουργικότητα επομένως δεν είναι μόνο θέμα αναλαμπής, αλλά και αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και εξελίσσεται μέσα από ατομική προσπάθεια, στην οποία συνδυάζονται η περίεργη εξερεύνηση με παιχνιδιάρικο πειραματισμό και η συστηματική έρευνα.
Μύθος 4: Η δημιουργικότητα δεν διδάσκεται
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μωρά έρχονται στον κόσμο γεμάτα περιέργεια. Θέλουν να αγγίζουν, να αλληλεπιδρούν, να εξερευνούν, να κατανοούν. Και καθώς μεγαλώνουν, θέλουν να εκφραστούν: μιλάνε, τραγουδούν, σχεδιάζουν, φτιάχνουν πράγματα, και χορεύουν. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος να υποστηριχθεί η δημιουργικότητα των παιδιών είναι να φύγουμε από το δρόμο τους. Δεν πρέπει δηλαδή να προσπαθούμε να τους διδάξουμε τη δημιουργικότητα, απλά να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αφήσουμε την φυσική περιέργεια των παιδιών να αναλάβει δράση. Ωστόσο, παρά τις αρχικές καταβολές μας ως άνθρωποι, μπορούμε καθώς μεγαλώνουμε να καλλιεργήσουμε περαιτέρω τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα μας, για να δώσουμε μεγαλύτερη ώθηση στην δημιουργικότητά μας. Η δημιουργική ικανότητα των παιδιών δεν μπορεί να αναπτυχθεί στο έπακρο από μόνη της, αλλά πρέπει να καλλιεργηθεί, να ενθαρρυνθεί και να υποστηριχθεί, στο κατάλληλο πάντοτε μαθησιακό περιβάλλον.
Επομένως ναι, μπορούμε να πούμε ότι η δημιουργικότητα διδάσκεται, αλλά μόνο εφόσον βλέπουμε τη διδασκαλία ως μία οργανική και διαδραστική διαδικασία. Καταληκτικά, πρέπει να σημειώσουμε ότι το παρατιθέμενο απόσπασμα στηρίχτηκε στο βιβλίο “Lifelong Kindergarten: Cultivating Creativity through Projects, Passion, Peers, and Play” του Mitch Resnick, καθηγητή εκπαιδευτικών ερευνών στο MIT Media Lab.
Από τον Νικόλαο Μπάρδη