Πώς θα αλλάξει – ή πώς πρέπει να αλλάξει – ο τρόπος που ζούμε μέσα σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες που επέβαλε η πανδημία του κορονοϊού; Πώς θα επηρεαστεί το σπίτι μας, οι πόλεις μας, οι χώροι που κινούμαστε, η διασκέδαση και οι διακοπές μας;
Ο διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών Pandemic Architecture, σε επιμέλεια της Design Ambassador για το ARCHISEARCH.gr, έθεσε θεμελιώδη ερωτήματα για τη νέα τυπολογία της κατοικίας, του εργασιακού χώρου, του δημόσιου χώρου, των χώρων υγείας και της βιομηχανίας του τουρισμού, και συγκέντρωσε την προσοχή της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής κοινότητας.
Με περισσότερες από 800 συμμετοχές και πάνω από 450 τελικές προτάσεις από 65 χώρες, ο διαγωνισμός ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία, δημιουργώντας ένα πλούσιο think tank, που αποδεικνύει ότι οι αρχιτέκτονες, «σε πραγματικά επείγουσες συνθήκες μπορούν να δράσουν πολύ αποτελεσματικά και να δώσουν λύσεις», όπως αναφέρει η Τίνα Μαρινάκη, συνεπιμελήτρια του διαγωνισμού και αρχισυντάκτρια του Archisearch.gr.
Από τις 11 Μαρτίου του 2020, που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε επισήμως πανδημία, ολόκληρη η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια νέα, κοινή πραγματικότητα, με πολύ απτές συνέπειες στη ζωή και την καθημερινότητά της. Η νέα συνθήκη ζωής έγινε το «μένουμε σπίτι». Ο υλικός χώρος συρρικνώθηκε και το σπίτι, συνήθως ένα περιορισμένου μεγέθους διαμέρισμα, έγινε ο χώρος που, με τη virtual διεύρυνση που προσφέρει η τεχνολογία, φιλοξενεί την από απόσταση εργασία, την εκπαίδευση των παιδιών, τη διασκέδαση, το παιχνίδι, την ιδιωτικότητα, την αποθήκευση προμηθειών.
Αυτή η νέα πραγματικότητα έθεσε το πλαίσιο μέσα στο οποίο το Archisearch διοργάνωσε τον παγκόσμιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ιδεών Pandemic Architecture. Εξάλλου, κατά καιρούς ο αρχιτεκτονικός και ο αστικός σχεδιασμός έχουν επανειλημμένα διερευνήσει ποικίλα ουτοπικά ή δυστοπικά σενάρια, διατυπώνοντας προτάσεις για το πώς πρέπει να αναπτυχθεί η πόλη και να αντιμετωπιστεί η ανάγκη για νέες, βιώσιμες κατοικίες. Τώρα, η παγκόσμια κρίση αναδεικνύει καταστάσεις που έχουν απασχολήσει την αρχιτεκτονική και στο παρελθόν.
Η αρχιτεκτονική θα πρέπει πάντα να έχει έναν κριτικό ρόλο στους χώρους που ζούμε και οι αρχιτέκτονες θα πρέπει να θέτουν πάντα την ανθρώπινη φύση στο κέντρο.
– Τίνα Μαρινάκη, συνεπιμελήτρια του διαγωνισμού, αρχισυντάκτρια Archisearch.gr
Για παράδειγμα, η πολεοδομική εξέλιξη στην Αγγλία και τη Γαλλία, μεταξύ 1853 και 1870 βελτίωσε τις συνθήκες υγιεινής με την κατασκευή νέου υδρευτικού και αποχετευτικού δικτύου. Το Central Park στη Νέα Υόρκη κατασκευάστηκε όταν ένας υγειονομικός σύμβουλος προέταξε την δημόσια υγεία για να πείσει τις αρχές για τα οφέλη των πράσινων χώρων. Το μεγάλο όραμα του Le Corbusier το 1922 με την πρόταση της Ville contemporaine και αργότερα με τη Ville Radieuse, απελευθέρωνε το έδαφος, προσφέροντας στην πόλη πράσινους χώρους, προνοούσε για τον ηλιασμό και των αερισμό των διαμερισμάτων και διαχώριζε την κυκλοφορία πεζών και αυτοκινήτων.
Τώρα, λοιπόν, που αλλάζουν οι ανάγκες των πολιτών, που οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία αποτελούν απειλή για τις μεγάλες πόλεις, και τη στιγμή που τα πλήθη δεν επιτρέπονται πια στους δημόσιους χώρους, πώς αλλάζουν αυτοί, αλλά και ολόκληρες οι πόλεις; Και πώς πρέπει να είναι ένα σπίτι, όταν εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε απομόνωση και εργάζονται μέσα σ’ αυτό; Ποιος ο ρόλος των ξενοδοχείων, όταν δεν μπορούμε να ταξιδέψουμε;
Υπάρχει, συνεπώς, η ανάγκη, και με δεδομένο ότι σε ολόκληρο τον κόσμο εξακουλουθεί να απειλείται η υγεία, να σχεδιαστούν το σπίτι και η πόλη του αύριο. Σύμφωνα με το open call του διαγωνισμού Pandemic Architecture, σε κάθε περίπτωση διαχείρισης υγειονομικής κρίσης, ο σχεδιασμός μίας πόλης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της την αντιμετώπιση του ξαφνικού μεγάλου αριθμού ασθενών αλλά και τη διατήρηση της κανονικότητας της ζωής στο μέτρο του εφικτού για όλους τους υπόλοιπους.
Ο διεθνής διαγωνισμός Pandemic Architecture είναι μια καταπληκτική ιδέα, που υλοποιώντας την σωστά μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το προσωπικό αλλά και κοινωνικό μικρο-σύμπαν που διαβιούμε.
– Δημήτρης Νανόπουλος, θεωρητικός φυσικός, ακαδημαϊκός
Η παγκόσμια αρχιτεκτονική κοινότητα αγκάλιασε τον διαγωνισμό και αποδείχθηκε ιδιαίτερα δημιουργική, παρόλο που πολλοί συμμετέχοντες αντιμετώπισαν πρακτικές δυσκολίες στην αποστολή της πρότασής τους, λόγω των συχνών διακοπών ρεύματος σε περιοχές της Ινδίας ή των δυσκολιών που προέκυπταν ανάμεσα στη συνεργασία ομάδων από απόσταση, λόγου χάρη. Υπήρξαν πολυάριθμες συμμετοχές από την Ινδία, το Λίβανο, τη Νιγηρία, τη Νότια Αφρική, τις ΗΠΑ, την Νότια Κορέα, την Κίνα, την Ιαπωνία, την Τουρκία και την Ευρώπη.
Η κριτική επιτροπή του διαγωνισμού αποτελούνταν από την αρχιτέκτονα και μηχανικό Λυδία Καλλιπολίτη, τον designer Ora Ito, τον αρχιτέκτονα και designer Roberto Palomba και την αρχιτέκτονα και ερευνήτρια Σοφία Βυζοβίτη. Στην επιτροπή συμμετείχε, επίσης, το γραφείο UN Studio με τη Μαριάνθη Τατάρη, καθώς και ο Tom Lindblom, Lifestyle Sector leader της Gensler στη Λατινική Αμερική, ο Κυριάκος Χατζηπαρασκευάς από το Heatherwick Studio και η Μαριάνθη Τσίγκαρη, Partner στο ARD group στο γραφείο Foster + Partners. Η διαδικασία της αξιολόγησης των περίπου 440 προτάσεων έγινε σε φάσεις, βαθμολογώντας και συζητώντας κάθε φορά τις συμμετοχές, προκειμένου να βρεθούν οι 12 προτάσεις που ξεχώρισαν.
Εκείνες που αναδείχθηκαν, τραβώντας την προσοχή των κριτών, ήταν όσες λάμβαναν υπόψη τους κοινωνικούς, πολιτικούς και περιβαλλοντκούς παράγοντες, αλλά χαρακτηρίζονταν ταυτόχρονα από καινοτομία και ενσωμάτωναν επιτυχημένα την τεχνολογία.
Τα βραβεία όπως απονεμήθηκαν, αναλυτικά:
ΒΡΑΒΕΙΑ (2 ισότιμα βραβεία)
(Χορηγοί Χρηματικών Βραβείων αξίας 2.000 ευρώ το καθένα: Kilada Hills, Orama Minimal Frames)
BIG APPLE, SMALL PLUG-IN
Ομάδα Gandong Cai, Mingjie Cai – ΗΠΑ
Η πρόταση δημιουργεί ένα φανταστικό σενάριο για το άμεσο μέλλον, προσπαθώντας να απαντήσει σε ερωτήματα σχετικά με τον δημόσιο χώρο της Νέας Υόρκης και το βαθμό στον οποίο μπορεί να επιτραπεί σε όλους η πρόσβαση σε αυτόν, δεδομένης της νέας «κανονικότητας». Το «Social Plug-in Plan» είναι ένα ριζοσπαστικό σενάριο, που, όπως σημειώνει η κριτική επιτροπή, «αποσκοπεί να δημιουργήσει ένα νέο κώδικα κοινωνικοποίησης και διεξαγωγής των δραστηριοτήτων στον ανοιχτό, υπαίθριο χώρο στη μετά την πανδημία εποχή».
WALL – BEING
Ομάδα Clara Fung Ka Yee, Cherene Hui, Jennifer Yip – Χονγκ Κονγκ
Αυτή η πρόταση βάζει στο επίκεντρο το αρχιτεκτονικό στοιχείο του τοίχου, που, αν και προορισμένος να μας περιορίζει, δείχνει ότι μπορεί να βοηθήσει στην προστασία της υγείας μας, απελευθερώνοντάς μας τελικά από τον χώρο του σπιτιού. «Η χρήση ενός αρχιτεκτονικού στοιχείου ικανού να επικοινωνεί ενεργά με τους ανθρώπους είναι πραγματικά ευφυής και όχι μόνο από μια αρχιτεκτονική οπτική», αναφέρουν οι κριτές.
ΕΙΔΙΚΗ ΜΝΕΙΑ (2 ισότιμα βραβεία)
Gift Voucher (2 Prizes) για online σεμινάριο Lighting Masterclass with Creative Lighting (αξίας £500 το καθένα)
RED BALLOON PLAN
Ομάδα Ningxin Zhang, Yue Peng, Boliang Du – Κίνα
«Μια πρόταση όπου η δύναμη των σχεδίων δημιουργεί μια υπέροχη ποιητική ψευδαίσθηση για την τεχνική εφαρμοσιμότητά της», σημειώνουν οι κριτές για αυτήν την πρόταση που αφορά τον σχεδιασμό ενός ατομικού αναπνευστικού μηχανισμού που θα παρέχεται σε κάθε πάσχοντα από κορονοϊό. Η πρόταση με το κόκκινο μπαλόνι για κάθε απομονωμένο ένοικο θίγει το ζήτημα της αποστασιοποίησης μέσα στον χώρο του σπιτιού, έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται η διασπορά νοσημάτων μεταξύ των μελών της ίδιας οικογένειας, αλλά και να υποστηρίζεται κάθε προσβεβλημένο άτομο χωριστά.
ISOLINETION
Ομάδα Arseniy Bychkov, Sofya Garkusha, Valentin Garkusha – Ρωσία
Με στόχο τη βιωσιμότητα των αστικών κέντρων σε τέτοιες περιόδους κρίσεων, αυτή η πρόταση, με ένα «καθαρά εικονογραφημένο σύνολο απλών στρατηγικών βασισμένων σε ρεαλιστικά σενάρια που προκύπτουν από την επίδραση της πανδημίας στις αστικές κοινότητες», έχει ως στόχο να διασφαλίσει ένα ασφαλές περιβάλλον κίνησης των ανθρώπων μέσα στην πόλη, χρησιμοποιώντας επιδημιολογικά δεδομένα και έναν αλγόριθμο που καταγράφει τη διασπορά της νόσου.
Έπαινοι
Οκτώ ακόμα προτάσεις διακρίθηκαν με οκτώ ισότιμους επαίνους, ξεχωρίζοντας με την ευαισθησία και την καινοτόμα σκέψη τους. Από το Pandemic Life Tower (Ομάδα Dalong Li, Weijun Peng, Yueling Lin – Κίνα), που δίνει έμφαση στον τρόπο που μπορούν να ενσωματωθούν στη ζωή της πόλης τα άτομα που έχουν έρθει σε επαφή με τον ιό, μέχρι το Mourning Maps (Ομάδα Gemma Jones, Malex Salamanqués – Ηνωμένη Βασίλειο), που στρέφεται στο θέμα του θανάτου και του πένθους ως ενός «υπεραντικειμένου» της εποχής του κορονοϊού, αλλά και το Gender Violence in Covid Times (Ομάδα Adrián Zavala Moreno, Irlanda Gatica López, Edgar Adrián González Pérez – Μεξικό), που προτείνει ένα ευέλικτο, ασφαλές καταφύγιο για θύματα ενδοοικογενειακής βίας στην πανδημία, οι αρχιτέκτονες της εποχής της πανδημίας απέδειξαν ότι αναγνωρίζουν τις κοινές ανθρώπινες ανάγκες και ότι μπορούν να δώσουν λύσεις.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και προτάσεις όπως η We Take the Roof (Ομάδα Aglaia Lampropoulou, Myrto Kozaki – Ηνωμένο Βασίλειο), που προτείνει το δώμα ως εναλλακτική λύση για τη δημιουργία μικροκόσμων ζωής στην πόλη μέσα στην πανδημία, η Avlea (Ομάδα Nikolaos Gkrintzos, Angeliki Tziotaki, Anastasia Peslis – Ελλάδα), που εστιάζει στον επανασχεδιασμό του αθηναϊκού μπαλκονιού, που πια προσφέρει την αίσθηση της εξόδου, ή η Self-Help (Ομάδα Yau Kai Shing – Χόνγκ Κόνγκ), που φαντάστηκε DIY συστήματα επέκτασης του χώρου του σπιτιού από μπαμπού, που μπορούν να συναρμολογηθούν από ανθρώπους χωρίς επαγγελματική κατάρτιση σε περιόδους πανδημικών κρίσεων.
Οι κριτές ξεχώρισαν ακόμα την αντισυμβατική οπτική του «μετά-έργου» Cannibalism City (Ομάδα Yafei Li – ΗΠΑ), στο οποίο μια φανταστική πόλη δέχεται επίθεση από τον Covid-19, αλλά και το Novus (Ομάδα Franz Christopher Berania Diaz, Camille Francesca Villar Pe – Φιλιππίνες), που προτείνει ένα νέο σύστημα εργασίας και διαβίωσης για το μέλλον, με πυρήνα τη δημιουργία ευέλικτων αρθρωτών-σπονδυλωτών συστημάτων που ικανοποιούν τις διάφορες ανάγκες και επιθυμίες του τρόπου ζωής των ανθρώπων.
Στοιχεία Διαγωνισμού
Επιμέλεια: Βασίλης Μπαρτζώκας, Archisearch & Design Ambassador
Συνεπιμελήτρια: Τίνα Μαρινάκη, αρχισυντάκτρια Archisearch.gr
Χορηγοί βραβείων: Kilada | Dolphin Capital Investors, Orama Minimal Frames, Creative Lighting
Υποστηρικτές: Xi’ an Jiaotong University, Creative Lighting, Mdff Greece-Cyprus, Ecoweek
Γραφιστικά: AG Design Agency
Ο διαγωνισμός Pandemic Architecture πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, της Ένωσης Αρχιτεκτόνων Δωδεκανήσου, Cyprus Architects Association & του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος.