«Στο παρελθόν, οι κάτοικοι έπρεπε να καλέσουν τον δήμαρχο απλώς για να αλλάξει μια χαλασμένη λάμπα στο δρόμο. Πλέον δεν χρειάζεται να ξέρεις κάποιον πολιτικό για να φτιαχτεί κάτι».
Με αυτά τα λόγια της Σόνιας Σοφού, αστυνομικού που έγινε δημόσιος υπάλληλος ξεκινά το μεγάλο αφιέρωμα του Guardian για τα Τρίκαλα, την πρώτη έξυπνη πόλη της Ελλάδας.
Η 37χρονη εργάζεται στο control room της θεσσαλικής πόλης, έχοντας μπροστά της εννέα οθόνες με χάρτες και γραφήματα που καταγράφουν τη διαθεσιμότητα σε θέσεις στάθμευσης, την κατάσταση των φαναριών κυκλοφορίας, των σωλήνων νερού, την τοποθεσία των κάδων απορριμμάτων και τον μηνιαίο προϋπολογισμό του δημαρχείου της πόλης.
Η κα Σοφού απαντά στο τηλέφωνο, καταγράφοντας αναφορές μη συλλεχθέντων σκουπιδιών και πεσμένων κλαδιών δέντρων στο σύστημα ηλεκτρονικών καταγγελιών της μικρής πόλης. Καθώς δουλεύει, οι πληροφορίες εμφανίζονται σε μια από τις οθόνες πάνω από αυτήν.
Τι είναι, όμως, έξυπνη πόλη
Ο ορισμός αφορά πόλεις που χρησιμοποιούν την τεχνολογία για τη βελτίωση των υπηρεσιών, την ενίσχυση της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας. Η Ευρώπη πρωτοπορεί, αλλά έξυπνες πόλεις υπάρχουν από την Ινδία μέχρι την Κορέα, με περισσότερα από τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού να αναμένεται να ζήσουν σε τέτοιου είδους πόλεις μέχρι το 2050. Η καλύτερη εξυπηρέτηση των κατοίκων αποτελεί προτεραιότητα. Σημαντικές εταιρείες όπως η Intel, η Cisco Systems και η IBM συμμετέχουν στην έρευνα νέων εφαρμογών σε αυτόν τον αναπτυσσόμενο τομέα.
Τα Τρίκαλα των 82.000 κατοίκων, στην καρδιά της Ελλάδας, δεν ήταν η πιο προφανής υποψηφιότητα για έξυπνη πόλη. Η Ελλάδα ήταν αντιμέτωπη με την οικονομική κρίση, όταν ο Δημήτρης Παπαστεργίου έγινε δήμαρχος το 2014. Προφανώς, ο προϋπολογισμός ήταν μηδενικός για τα μεγάλα τεχνολογικά του σχέδια. Χάρη, όμως, σε συνεργασία με εταίρους όπως η Κομισιόν, χρηματοδοτήθηκε το πρώτο πιλοτικό λεωφορείο χωρίς οδηγό, ενώ με εταιρείες όπως οι Sieben και Parkguru, τα Τρίκαλα άρχισαν να φημίζονται για την καινοτομία τους που χρονολογείται από το 2004, όταν το υπουργείο Οικονομικών τα ονόμασε την πρώτη έξυπνη πόλη της χώρας.
Μάλιστα, βρέθηκαν ανάμεσα στις 21 έξυπνες πόλεις του κόσμου, ενώ συμμετέχει σε έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, η πόλη έχει μειώσει το χρέος της κατά 20 εκατ. ευρώ (ο δήμος είχε χρέη 45 εκατ. ευρώ).
Όπως αναφέρει το βρετανικό δημοσίευμα, από όλα τα έργα, το σύστημα ηλεκτρονικών καταγγελιών έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στη ζωή των κατοίκων. Από την αρχή του έτους, ο δήμος έχει λάβει περίπου 4.000 αιτήματα και σχόλια. Εκ των οποίων περίπου το 10% προέρχεται από μια εφαρμογή smartphones που κυκλοφόρησε πέρυσι. Σύμφωνα με τον δήμο, τα ζητήματα επιλύονται ταχύτερα (κατά μέσο όρο οκτώ ημέρες αντί για ένα μήνα) – και η όλη διαδικασία είναι πιο διαφανής.
Ο καθηγητής του 7ου Γυμνασίου, Βασίλης Σπάχος, μιλά στον Guardian και παρουσιάζει το ρομποτικό εργαστήριό του, το πρώτο αυτού του μεγέθους σε δημόσιο σχολείο, το οποίο επιχορηγήθηκε από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και υποστηρίζεται από τον δήμο.
«Το κύριο επίτευγμα ήταν να πείσουμε την κοινότητα ότι υπάρχει μια αλλαγή μπροστά μας και πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτήν», δηλώνει.
Τα Τρίκαλα είναι επίσης η μόνη πόλη στην Ελλάδα που έχει προμηθεύσει με ρομποτικά πακέτα Lego και Raspberry Pi όλα τα 120 δημόσια σχολεία της, μια κίνηση που υποστηρίζεται από το e-Trikala, μια εταιρεία που δημιουργήθηκε το 2008 για να χρηματοδοτήσει την τοπική καινοτομία που ανήκει κατά πλειοψηφία στον δήμο.
«Αυτό έχει διευρύνει το μυαλό των κατοίκων που έχουν ανακαλύψει νέες θέσεις εργασίας που δεν μπορούσαν να φανταστούν», λέει ο καθηγητής και προσθέτει: «Για παράδειγμα, όταν ρώτησα έναν μαθητή τι θα κάνει την επόμενη χρονιά, μου είπε: “Θα γίνω γιατρός, αλλά ρομποτικός γιατρός”».
Η νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην πόλη σε κάποιους έχει προκαλέσει δυσφορία. Υπήρξαν καταγγελίες σχετικά με την απομάκρυνση 80 θέσεων στάθμευσης προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος για λωρίδες λεωφορείων χωρίς οδηγό, ειδικά όταν ο δήμος τους μετέτρεψε και σε δρόμους ποδηλασίας. Ο Guardian υπενθυμίζει πως ο δήμαρχος Τρικάλων κατηγορείται από πολιτικό του αντίπαλο πως κάνει τη ζωή δύσκολη στους κατοίκους με αυτοκίνητα, κάτι βέβαια που ο ίδιος λαμβάνει ως φιλοφρόνηση.
«Υπάρχουν μερικοί που σκέφτονται πως δεν το χρειαζόμαστε», λέει ο 79χρονος συνταξιούχος Γιώργος Κυριακούλης, ο οποίος έκανε μια βόλτα στο λεωφορείο χωρίς οδηγό από περιέργεια. «Αλλά οι φίλοι μου είναι θετικοί σε αυτά τα νέα πράγματα», συμπληρώνει.
Τα Τρίκαλα, όμως, δεν σταματούν εκεί και έχουν μεγάλα σχέδια για το μέλλον. Η πόλη επιθυμεί να ενταχθεί στο πρόγραμμα Activage της ΕΕ, το οποίο δοκιμάζει έξυπνα σπίτια που παρακολουθούν την υγεία των ηλικιωμένων κατοίκων τους ανιχνεύοντας την κυκλοφορία και την κατανάλωση τροφίμων.
Την ίδια ώρα θέλουν να συμβάλλον και στον γεωργικό τομέα, όπου η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καλλιέργεια αρχαίων φαρμακευτικών φυτών για τη φαρμακευτική βιομηχανία. Η ελπίδα είναι ότι το πρόγραμμα τεχνολογικής γεωργίας θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, ειδικά για τους νέους, και θα καταπολεμήσει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στα Τρίκαλα και την Ελλάδα γενικότερα: το brain drain.
Για τον κ. Σπάχο, η δημιουργία έξυπνων πόλεων είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση του προβλήματος ανεργίας των νέων. «Η τεχνολογία είναι ο μόνος τομέας που δίνει στους νέους εργαλεία για να πετύχουν στη ζωή του σήμερα. Απλά κοιτάξτε τους πλούσιους του κόσμου», τονίζει.
«Εάν η χώρας μας μπορούσε να ακολουθήσει το παράδειγμα αυτού του δήμου, ίσως να βγαίναμε από την κρίση», καταλήγει Βασίλης Σπάχος.