Πώς τα πας με τις κακές σου συνήθειες; Τα έχετε βρει; Μήπως στην καραντίνα απέκτησες κάποια καινούρια, που σε ενοχλεί περισσότερο απ’ όσο φανταζόσουν;
Η αλήθεια είναι ότι δύσκολα μπορεί να βρει κανείς κάποιον που να μην έχει μια συνήθεια που να του κάνει κακό, έστω να τον ενοχλεί. Και σε αυτήν την κατηγορία μπορούν να μπουν από τα πιο αναμενόμενα πράγματα, όπως το κάπνισμα, μέχρι το να πατάς δεκαπέντε φορές το πρωί το snooze στο ξυπνητήρι σου πριν σηκωθείς. Ο άνθρωπος είναι ίσως πλάσμα της συνήθειας,τελικά…
Όποια και αν είναι η αιτία που έχεις υιοθετήσει αυτήν τη συνήθεια, όμως, όποτε και αν σου προέκυψε, υποστηρίζεται και θεμελιώνεται από μια σειρά από συστήματα του εγκεφάλου σου που συνδέει την παρούσα νοητική σου κατάσταση (αυτά που θέλεις, σκέφτεσαι και νιώθεις) και το υπάρχον περιβάλλον, με την πράξη που θέλεις να πραγματοποιήσεις. Αυτό υποστηρίζει ο καθηγητής ψυχολογίας και μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, στο Όστιν, Art Markman.
Όπως εξηγεί σε άρθρο του στο Fast Company, κάθε συνήθεια είναι κατά βάση μια ανάμνηση του τι υποτίθεται ότι πρέπει να κάνεις όταν σκέφτεσαι ή νιώθεις κάτι συγκεκριμένο, σε ένα συγκεκριμένο μέρος. Και επειδή το να τραβάς κάτι από τις αναμνήσεις σου συμβαίνει γρήγορα και ουσιαστικά αυτόματα, οι συνήθειές σου σού επιτρέπουν να δρας γρήγορα και χωρίς να το σκέφτεσαι πολύ.
Οι συνήθειες είναι χρήσιμες και δυνατές όταν σου επιτρέπουν να διεκπεραιώσεις μία ενέργεια γρήγορα. Όταν, όμως, αυτή η ενέργεια είναι κάτι που δε θέλεις πια να κάνεις, μπορεί να αποδειχτεί δύσκολο να σπάσεις τη συνήθεια. Πιο συγκεκριμένα, αυτό που δεν μπορείς να κάνεις, είναι να εμποδίσεις τον εαυτό σου να αντλεί κάτι από τη μνήμη σου. Έτσι, το σύστημα των συνηθειών σου απλώς συνεχίζει να σου υπενθυμίζει να εκτελείς μία πράξη που δεν επιθυμείς.
Συνεπώς, δεν μπορείς να σπάσεις μια συνήθεια, προσπαθώντας απλώς να σταματήσεις τον εαυτό σου από το να εκτελεί τη μη επιθυμητή πράξη. Για να σταματήσουν τα συστήματα του εγκεφάλου να εκτελούν μια συμπεριφορά απαιτείται αρκετή προσπάθεια. Επιπλέον, αν απλώς δεν κάνεις τίποτα, δε μαθαίνεις και τίποτα καινούριο, γεγονός που σημαίνει ότι με την πρώτη ευκαιρία το σύστημα των συνηθειών θα σου υποδείξει να επιστρέψεις στην ανεπιθύμητη συνήθειά σου κάποια στιγμή αργότερα.
Τι μπορείς να κάνεις λοιπόν;
1. Αντικατάστησε τη συμπεριφορά συτήν με κάτι άλλο
Επικεντρώσου στο να αντικαταστήσεις την ανεπιθύμητη συμπεριφορά με μία που θα προτιμούσες. Κάθε φορά που κάνεις κάτι διαφορετικό στο «σκηνικό» που πυροδοτεί την κακιά σου συνήθεια, δημιουργείς μια νέα, που επαναπροσδιορίζει τους συσχετισμούς σκέψεων, συναισθημάτων και περιβάλλοντος και τους συνδέει με μια διαφορετική συμπεριφορά. Σταδιακά, η νέα συμπεριφορά θα γίνει η αναμενόμενη. Αν, για παράδειγμα, τρως τα νύχια σου όταν κάθεσαι στο γραφείο, δοκίμασε να πιάσεις στα χέρια σου ένα μικρό παιχνίδι κάθε φορά που νιώθεις αυτήν την παρόρμηση.
2. Άλλαξε το σκηνικό
Προσπάθησε να αλλάξεις το περιβάλλον σου, ώστε το να επαναλαμβάνεις μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά να γίνει όσο πιο δύσκολο γίνεται. Έτσι θα έχεις δύο οφέλη: Κατ’ αρχάς, το να αλλάξεις τον χώρο που σχετίζεται με τη συνήθειά σου, μειώνει την πιθανότητα να την επαναλάβεις. Και, δεύτερον, ακόμα και αν τελικά υποκύψεις, αν το περιβάλλον σε δυσκολεύει, θα έχεις την ευκαιρία να σταματήσεις τον εαυτό σου. Αν, δηλαδή, σηκώνεσαι τη νύχτα για να μασουλήσεις πατατάκια, μια πρώτη κίνηση είναι να μην υπάρχουν πατατάκια μέσα στο σπίτι. Είναι πολύ πιθανό (αν και ποτέ δεν ξέρεις) να μην ντυθείς για να βγεις τη νύχτα να βρεις πατατάκια.
3. Επιστράτευσε κάποιον άλλο
Τέλος, ζήτα τη βοήθεια των ανθρώπων γύρω σου. Άσ’τους να σε ενοχλούν και να σε πρήζουν για να κόψεις την κακιά σου συνήθεια. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και οι αντιδράσεις των άλλων είναι ένα ισχυρό κίνητρο για να ξεφορτωθούμε μια κακιά συνήθεια. Μοιράσου μαζί τους τα tips και τα τρικ που χρησιμοποιείς, ώστε να ενισχύσεις τη στρατηγική σου στις προσπαθειές σου. Ακόμα, βοηθά και το να κρατάς ένα ημερολόγιο, ώστε να καταγράφεις και να χειρίζεσαι καλύτερα μια συμπεριφορά που επιμένει και σε δυσκολεύει ιδιαίτερα…